TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 9420 : 2012

ĐIỀU TRA ĐÁNH GIÁ VÀ THĂM DÒ KHOÁNG SẢN – PHƯƠNG PHÁP PHỔ GAMMA PHÔNG THẤP

Investigation, evaluation and exploration of minerals – Low background gamma spectrometric method

Lời nói đầu

TCVN 9420 : 2012 – Điều tra, đánh giá và thăm dò khoáng sản: Phương pháp phổ gamma  phông thấp – do Tổng Cục Địa chất và khoáng sản biên soạn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị, Tổng Cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

ĐIỀU TRA ĐÁNH GIÁ VÀ THĂM DÒ KHOÁNG SẢN – PHƯƠNG PHÁP PHỔ GAMMA PHÔNG THẤP

Investigation, evaluation and exploration of minerals – Low background gamma spectrometric method

1. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định công tác đo phổ gamma trên hệ phổ kế gamma phân giải cao để xác định hoạt độ của các nhân phóng xạ phục vụ công tác phân tích mẫu vật địa chất và nghiên cứu môi trường.

Các mẫu được phân tích phổ gamma phân giải cao là một trong các loại mẫu sau: mẫu đất, mẫu nước, mẫu sol khí, mẫu lương thực, thực phẩm.

2. Đối tượng áp dụng

Tiêu chuẩn này áp dụng trong việc xác định hoạt độ các nhân phóng xạ trong các mẫu môi trường và mẫu vật địa chất.

Tham số xác định là hoạt độ phóng xạ của các hạt nhân phóng xạ riêng biệt có trong mẫu vật cần phân tích.

Các mẫu phân tích là các mẫu đất, mẫu nước, mẫu sol khí, mẫu lương thực, thực phẩm…

Các mẫu trước khi đưa vào phân tích phổ gamma phân giải cao phải được gia công, chế tạo tiêu bản phù hợp với từng loại hộp đo nhất định và theo quy trình riêng.

3. Giải thích thuật ngữ

3.1. Phổ kế gamma phân giải cao: là hệ thiết bị đo phổ gamma sử dụng Detector bán dẫn siêu tinh khiết (HPGe) kết hợp với máy phân tích biên độ đa kênh (MCA) 8192 kênh để đo năng lượng các hạt nhân phóng xạ phát bức xạ gamma có năng lượng khác nhau.

3.2. Độ phân giải năng lượng: xác định đặc trưng cho sự khác nhau nhỏ nhất giữa hai năng lượng của hai tia gamma có năng lượng gần nhau mà có thể phân biệt được bằng Phổ kế gamma. Độ phân giải năng lượng được biểu diễn bằng tỷ số giữa độ rộng tại một nửa chiều cao của đỉnh năng lượng với năng lượng của nó. Độ phân giải năng lượng được tính bằng phần trăm: %.

3.3. Hoạt độ riêng: (hoạt độ trên 1 đơn vị khối lượng): là số phân rã hạt nhân trong một đơn vị thời gian và trên đơn vị khối lượng; hoạt độ riêng được sử dụng để miêu tả hàm lượng các nuclit phóng xạ trong đất đá, trong vật liệu xây dựng, trong nước, không khí.v.v. (đối với các chất rắn thường lấy đơn vị là Bq/kg, đối với chất lỏng và khí thường lấy đơn vị là Bq/l hoặc Bq/m³).

3.4. Hình học đo: thuật ngữ được dùng để chỉ một sự sắp xếp trong không gian các thành phần của hệ đo (hình dạng và kích thước mẫu đo, khoảng cách giữa mẫu và Detector).

3.5. Hệ suất đếm: trong một dạng hình học đo nhất định, hệ suất đếm là tỷ số giữa số các tia gamma mà thiết bị đo ghi được (số xung) và số các tia gamma phát ra từ nguồn với năng lượng tương ứng trong cùng một đơn vị thời gian. Hiệu suất đếm phụ thuộc vào năng lượng của các tia gamma, ký hiệu của hiệu suất đếm là  (e); Đơn vị tính hiệu suất đếm là %.

3.6. Diện tích đỉnh năng lượng gamma: là số xung ghi được tại một đỉnh năng lượng xác định dưới dạng đỉnh phổ phân bố Gaus trong một khoảng thời gian xác định.

3.7. Phông bức xạ: bao gồm bức xạ tự nhiên, bức xạ nhân tạo và xung nhiễu điện từ mà ta cần làm giảm ảnh hưởng của chúng lên đối tượng khảo sát trong các phép đo phóng xạ. Phông bức xạ phụ thuộc vào môi trường xung quanh và độ ổn định của thiết bị đo.

4. Thiết bị, dụng cụ, hóa chất

4.1. Thiết bị gồm:

1). Phổ kế gamma phân giải cao.