Thuật ngữ pháp lý

Hành vi nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999 và phải chịu hình phạt.

Tội phạm là khái niệm cơ bản nhất trong luật hình sự Việt Nam. Do vậy, trong Bộ luật hình sự năm 1985 cũng như trong Bộ luật hình sự năm 1999, định nghĩa khái niệm tội phạm đều được đưa vào một trong những điều đầu tiên của Bộ luật hình sự. Các định nghĩa này đều nêu bật được 3 dấu hiệu phản ánh đặc điểm bên trong của hành vi bị coi là tội phạm. Đó là nguy hiểm cho xã hội, có lỗi và được quy định trong bộ luật hình sự. Dấu hiệu phải chịu hình phạt là dấu hiệu phản ánh đặc điểm bên ngoài của hành vi bị coi là tội phạm và được quy định bởi 3 dấu hiệu phản ánh đặc điểm bên trong của hành vi bị coi là tội phạm. Do vậy, định nghĩa tội phạm trong bộ luật không nêu dấu hiệu này.

Tội phạm, trước hết phải là hành vi của con người. Đây là nguyên tắc cd bản của luật hình sự - Nguyên tắc hành vi. Theo đó, luật hình sự Việt Nam không truy cứu trách nhiệm hình sự con người về tư tưởng của họ mà chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự hành vi của con người khi hành vi đó thoả mãn các dấu hiệu được quy định trong luật.

Dấu hiệu “nguy hiểm cho xã hội” có nghĩa hành vi phải gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ và người thực hiện hành vi gây thiệt hại đó phải có lỗi. Như vậy, tính nguy hiểm cho xã hội bao hàm tính gây thiệt hại về khách quan và tính có lỗi thuộc về chủ quan của tội phạm. Tuy nhiên, tính có lỗi được tách ra thành một dấu hiệu riêng của tội phạm nhằm nhấn mạnh nguyên tắc có lỗi trong luật hình sự. Hành vi gây thiệt hại bị coi là có lỗi nếu chủ thể đã lựa chọn, quyết định thực hiện hành vi đó khi có đủ điều kiện lựa chọn và quyết định xử sự khác không có hại cho xã hội. Luật hình sự đòi hỏi tội phạm phải có dấu hiệu này là nhằm đảm bảo mục đích giáo dục của trách nhiệm hình sự. Mục đích này chỉ có thể có khả năng đạt được khi áp dụng trách nhiệm hình sự cho người có lỗi.

Tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau như tính chất quan trọng của quan hệ xã hội bị xâm hại, tính chất và mức độ hậu quả, tính chất và mức độ lỗi, tính chất của động cơ, mục đích, tính chất của thủ đoạn, phương tiện cũng như hoàn cảnh thực hiện hành vi, các đặc điểm về nhân thân của chủ thể... Để đánh giá hành vi có tính nguy hiểm đáng kể của tội phạm hay không và nguy hiểm đến mức độ nào cần xem xét đánh giá tất cả các yếu tố này đặt trong mối liên hệ tổng hợp với nhau.

Dấu hiệu “được quy định trong luật hình sự” đòi hỏi hành vi bị coi là tội phạm phải được quy định trong luật hình sự hay nói cách khác, chỉ hành vi được quy định trong luật hình sự mới có thể là tội phạm. Điều này cũng có nghĩa là cấm áp dụng nguyên tắc tương tự. Trong sự so sánh với hai dấu hiệu trên, dấu hiệu “được quy định trong luật hình sự” là dấu hiệu mang tính hình thức pháp lý,được quy định bởi dấu hiệu nội dung là tính nguy hiểm cho xã hội và tính có lỗi.

Khi đã thỏa mãn dấu hiệu nguy hiểm cho xã hội, dấu hiệu có lỗi và dấu hiệu được quy trong luật hình sự thì hành vi bị coi là tội phạm và có dấu hiệu thứ tư - bị đe dọa phải chịu biện pháp cưỡng chế nhà nước nghiêm khắc nhất là hình phạt.

Thể hiện nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự trong luật và để có cơ sở cá thể hóa hình phạt trong áp dụng, luật hình sự Việt Nam phân loại tội phạm thành bốn nhóm: tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Sự phân loại thành bốn nhóm tội phạm một mặt, biểu hiện cơ bản của việc phân hóa trách nhiệm hình sự, mặt khác là cơ sở thống nhất cho sự phân hóa trách nhiệm hình sự qua các quy định khác... Sự phân loại này trong Bộ luật hình sự năm 1999 là sự thay đổi theo hướng phân hóa hơn so với Bộ luật hình sự năm 1985, trong đó tội phạm mới chỉ được phân thành hai nhóm là tội phạm ít nghiêm trọng và tội phạm nghiêm trọng.

Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính gây nguy hại không lớn cho xã hội và do vậy mức cao nhất của khung hình phạt được quy định chỉ đến 3 năm tù.

Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính gây nguy hại lớn cho xã hội và do vậy mức cao nhất của khung hình phạt được quy định đối với tội này là từ trên 3 năm tù đến 7 năm tù.

Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính gây nguy hại rất lớn cho xã hội và do vậy mức cao nhất của khung hình phạt được quy định đối với tội này là từ trên 7 năm tù đến 15 năm tù.

Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội và do vậy mức cao nhất của khung hình phạt được quy định là trên 15 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

Cách phân loại tội phạm trên đây là cách phân loại dựa trên mức độ của tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm và nhằm mục đích tạo cơ sở thống nhất cho việc phân hóa trách nhiệm hình sự trong luật. Ngoài cách phân loại này, còn có thể phân loại tội phạm theo các tiêu chí khác. Ví dụ: căn cứ vào tính chất của lỗi có thể phân tội phạm thành tội cố ý và tội vô ý; căn cứ vào tính chất của khách thể bị xâm hại có thể phân tội phạm thành các nhóm tội khác nhau như các tội xâm phạm an ninh quốc gia, các tội xâm phạm sở hữu, các tội xâm phạm nhân thân...; căn cứ vào đặc điểm cấu trúc của cấu thành tội phạm có thể phân tội phạm thành các tội có cấu thành tội phạm hình thức và các tội có cấu thành tội phạm vật chất;...

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm được quy định tại Chương III Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hành vi phạm tội đặc biệt trong thời kỳ chiến tranh, vi phạm các công ước quốc tế về chiến tranh, xâm phạm đến con người hoặc tài sản được bảo vệ bằng các công ước đó.

Để bảo vệ người và tài sản, loại trừ hoặc hạn chế hậu quả không cần thiết trong các cuộc chiến tranh, Công ước Giơnevơ năm 1949 (bao gồm một bộ gồm 4 công ước) đã ra đời. Đó là Công ước về bảo vệ thường dân trong thời gian chiến tranh, Công ước về đối xử với tù binh và bệnh binh trong các quân đội thường trực, Công ước về bảo vệ thương binh, bệnh binh và những nạn nhân bị đắm tàu trong các đơn vị hải quân ở ngoài biển. Bất cứ hành vi nào vi phạm nghiêm trọng quy định của các Công ước này đều bị coi là tội phạm chiến tranh.

Nội luật hoá nội dung của các công ước, trong luật hình sự Việt Nam quy định tội phạm chiến tranh là tội phạm thuộc chương các tội phạm phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh. Theo đó tội phạm chiến tranh được xác định là hành vi ra lệnh hoặc trực tiếp tiến hành việc giết hại dân thường, người bị thương, tù binh, cướp phá tài sản, tàn phá các nơi dân cư, sử dụng các phương tiện hoặc phương pháp chiến tranh bị cấm cũng như là những hành vi khác vi phạm nghiêm trọng các điều ước quốc tế về vấn đề này mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia.

Tội phạm chiến tranh là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng có tính quốc tế. Do vậy, đối với tội phạm này luật hình sự Việt Nam không chỉ quy định hình phạt rất nghiêm khắc (mức cao nhất là tử hình và mức thấp nhất là 10 năm tù) mà còn quy định không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự cũng như không giới hạn hiệu lực về không gian của Bộ luật hình sự.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm chiến tranh được quy định tại Điều 423 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hành vi phạm tội chưa thỏa mãn đầy đủ các dấu hiệu thuộc mặt khách quan của cấu thành tội phạm vì nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.

Tội phạm chưa hoàn thành bao gồm: chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt. Cả hai trường hợp phạm tội này đều có điểm giống nhau là chủ thể chưa thực hiện tội phạm được đến cùng (hành vi phạm tội chưa thỏa mãn đầy đủ các dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm) vì nguyên nhân khách quan. Trong khi ý muốn chủ quan của họ đều mong muốn tội phạm hoàn thành (mong muốn thực hiện tội phạm đến cùng).

Trong trường hợp tội phạm chưa hoàn thành, chủ thể đã có hành vi nguy hiểm cho xã hội và ý thức chủ quan là mong muốn thực hiện tội phạm đến cùng. Do vậy, việc buộc chủ thể phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa hoàn thành là có cơ sở và cần thiết. Tuy nhiên, mức độ trách nhiệm hình sự có khác so với trường hợp tội phạm hoàn thành vì đây là những trường hợp có mức độ nguy hiểm cho xã hội khác nhau. Cụ thể, Bộ luật hình sự năm 1999 đã xác định người phạm tội trong trường hợp tội phạm chưa hoàn thành chịu trách nhiệm nhẹ hơn trường hợp tội phạm hoàn thành (Điều 52) và riêng trường hợp chuẩn bị phạm tội chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi tội phạm được chuẩn bị là tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng (Điều 17).

Theo luật hình sự Việt Nam, tội phạm chưa hoàn thành chỉ có ở tội phạm cố ý trực tiếp. Mặc dù về lý thuyết, vẫn có thể có chuẩn bị phạm tội cũng như phạm tội chưa đạt ở tội phạm cố ý gián tiếp.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm chưa hoàn thành được quy định tại Điều 14 và Điều 15 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm có tính gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội có mức cao nhất của khung hình phạt được quy định là trên 15 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là một trong bốn nhóm tội được phân loại trong Bộ luật hình sự. Theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 có hai dấu hiệu xác định tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Đó là tính nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội và mức cao nhất của khung hình phạt là trên 15 năm tù, trong đó dấu hiệu thứ nhất có tính quyết định, quy định dấu hiệu thứ hai.

Phân biệt với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng.

Trước Bộ luật hình sự năm 1999, luật hình sự Việt Nam chỉ phân tội phạm thành hai loại là tội phạm nghiêm trọng và tội phạm ít nghiêm trọng.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng được quy định tại khoản 4 Điều 9 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 15 năm đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.”

Xác định trong luật hành vi nhất định là tội phạm.

Tội phạm hoá là hoạt động thuộc thẩm quyền của cơ quan lập pháp. Cơ quan này có trách nhiệm xác định những hành vi bị coi là có tính nguy hiểm cho xã hội đáng kể và quy định những hành vi đó trong luật hình sự là tội phạm. Hoạt động xác định và quy định này là một quá trình gồm hoạt động xác định và quy định tội phạm ban đầu và các hoạt động thay đổi, bổ sung sau đó. Quá trình tội phạm hoá có tính bổ sung có thể là: 1) Xác định và quy định tiếp trong luật loại hành vi cụ thể là tội phạm do loại hành vi này mới phát sinh hoặc do thực tiễn đòi hỏi cần phải xử lý hành vi này bằng biện pháp trách nhiệm hình sự: 2) Mở rộng phạm vi xử lý bằng biện pháp trách nhiệm hình sự của một loại hành vi hoặc nhóm hành vi đã được quy định là tội phạm qua việc bớt dấu hiệu hoặc hạ thấp yêu cầu của dấu hiệu của cấu thành tội phạm, hoặc mở rộng phạm vi chủ thể của tội phạm...

Ngược lại với tội phạm hoá là hoạt động phi tội phạm hoá - hoạt động xoá bỏ tội phạm nhất định đã được quy định trong luật. Hoạt động này có thể là: 1) Xóa bỏ loại hành vi cụ thể đã được quy định là tội phạm do không còn xảy ra hoặc do thực tiễn không còn đòi hỏi cần phải xử lý hành vi này bằng biện pháp trách nhiệm hình sự: 2) Thu hẹp phạm vi xử lý bằng biện pháp trách nhiệm hình sự của một loại hành vi hoặc nhóm hành vi qua việc thêm dấu hiệu hoặc nàng cao yêu cầu của dấu hiệu của cấu thành tội phạm hoặc thu hẹp phạm vi chủ thể của tội phạm,...

Hai quá trình này không tách rời nhau và có ý nghĩa bổ sung lẫn nhau.

Tội phạm hoá phải xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm. Để tội phạm hoá đúng đòi hỏi trước hết phải xác định và đánh giá đúng tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi cần tội phạm hoá. Chỉ hành vi có tính nguy hiểm đáng kể của tội phạm mới có thể được tội phạm hoá. Việc có tội phạm hoá hành vi có tính nguy hiểm đáng kể của tội phạm còn phụ thuộc vào yêu cầu của thực tiễn đối với đấu tranh phòng chống tội phạm và chính sách hình sự của Nhà nước.

Hành vi phạm tội đã thỏa mãn đầy đủ các dấu hiệu của cấu thành tội phạm.

Tội phạm hoàn thành là một khái niệm pháp lý dùng để chỉ trường hợp phạm tội đã hoàn thành về mặt pháp lý. Việc xác định tội phạm là hoàn thành hay chưa hoàn thành không phụ thuộc vào việc người phạm tội đã đạt được mục đích hay chưa. Khi tội phạm hoàn thành thì cũng có thể người phạm tội đã đạt được mục đích của mình nhưng cũng có thể chưa đạt được mục đích đó. Nói tội phạm hoàn thành là hoàn thành về mặt pháp lý (hành vi đã thỏa mãn hết các dấu hiệu pháp lý của cấu thành tội phạm) và như vậy có nghĩa hành vi đã có đầy đủ những đặc điểm phản ánh bản chất nguy hiểm của tội phạm. Tuỳ thuộc vào cấu thành tội phạm mà thời điểm tội phạm hoàn thành ở các tội khác nhau có thể khác nhau. Tội có cấu thành tội phạm vật chất hoàn thành khi hậu quả của tội phạm đã xảy ra, trái lại tội có cấu thành tội phạm hình thức hoàn thành ngay khi hành vi phạm tội đã được thực hiện mà không phụ thuộc hậu quả của tội phạm đã xảy ra hay chưa. Ví dụ: Tội giết người là tội phạm có cấu thành tội phạm vật chất vì có dấu hiệu hậu quả chết người là dấu hiệu của cấu thành tội phạm và do vậy tội giết người chỉ được coi là hoàn thành khi hậu quả chết người đã xảy ra; tội cướp tài sản là tội có cấu thành tội phạm hình thức vì chỉ có dấu hiệu hành vi (dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc) là dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm và do vậy tội cướp tài sản được coi là hoàn thành ngay từ thời điểm người phạm tội có hành vi dùng vũ lực hoặc hành vi đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc...

Tội phạm hoàn thành cần được phân biệt với tội phạm chưa hoàn thành là trường hợp phạm tội mà hành vi phạm tội chưa thỏa mãn đầy đủ các dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm. Tội phạm hoàn thành cũng cần được phân biệt với tội phạm kết thúc là thời điểm hành vi phạm tội chấm dứt. Khi tội phạm hoàn thành, hành vi phạm tội có thể vẫn chưa chấm dứt và ngược lại, khi hành vi phạm tội đã chấm dứt, tội phạm có thể vẫn chưa hoàn thành...

Tội phạm có tính gây nguy hại không lớn cho xã hội có mức cao nhất của khung hình phạt được quy định (chỉ) đến 3 năm tù.

Tội phạm ít nghiêm trọng là một trong bốn nhóm tội được phân loại trong Bộ luật hình sự. Theo quy định của Bộ luật hình sự có hai dấu hiệu xác định tội phạm ít nghiêm trọng. Đó là tính nguy hại không lớn cho xã hội và mức cao nhất của khung hình phạt là đến 3 năm tù, trong đó dấu hiệu thứ nhất có tính quyết định, quy định dấu hiệu thứ hai.

Phân biệt với tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Trước Bộ luật hình sự năm 1999, luật hình sự Việt Nam chỉ phân tội phạm thành hai loại là tội phạm nghiêm trọng và tội phạm ít nghiêm trọng. Đồng thời, khái niệm tội phạm ít nghiêm trọng khi đó có điểm khác so với khái niệm tội phạm ít nghiêm trọng hiện nay (mức cao nhất của khung hình phạt là đến 5 năm tù).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm ít nghiêm trọng được quy định tại khoản 1 Điều 9 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm;”

Hành vi phạm tội đã thực sự chấm dứt không còn xảy ra trên thực tế.

Tội phạm kết thúc có thể xảy ra trong các trường hợp sau: 1) Hành vi phạm tội chấm dứt vì chủ thể đã đạt được mục đích như trường hợp kẻ giết người đã dừng lại không đâm tiếp nạn nhân nữa vì nạn nhân đã chết; 2) Hành vi phạm tội chấm dứt vì chủ thể đã bị ngăn cản nên không thực hiện tiếp được như trường hợp người hiếp dâm đã phải dừng lại do bị nạn nhân đâm bị thương; 3) Hành vi phạm tội chấm dứt vì chủ thể đã tự ý dừng lại (trường hợp tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội) như trường hợp đang cạy cửa nhà người khác để vào trộm cắp tài sản thì dừng lại do không muốn thực hiện tiếp mặc dù không có gì ngăn cản. So với thời điểm tội phạm hoàn thành, thời điểm tội phạm kết thúc có thể xảy ra trước, xảy ra cùng hoặc xảy ra sau thời điểm tội phạm hoàn thành. Việc xác định thời điểm tội phạm kết thúc và phân biệt nó với thời điểm tội phạm hoàn thành có ý nghĩa đối với việc áp dụng một số chế định của luật hình sự như chế định đồng phạm, chế định phòng vệ chính đáng cũng như chế định thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Vấn đề còn có thể tham gia tiếp là người đồng phạm hay không cũng như còn có thể phòng vệ chính đáng được hay không không phụ thuộc vào thời điểm tội phạm hoàn thành mà phụ thuộc vào thời điểm tội phạm kết thúc. Tương tự như vậy, thời điểm để xác định thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là thời điểm tội phạm kết thúc. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với các tội kéo dài.

Tội phạm có tính gây nguy hại lớn cho xã hội có mức cao nhất của khung hình phạt được quy định đối với tội này là từ trên 3 năm tù đến 7 năm tù.

Tội phạm nghiêm trọng là một trong bốn nhóm tội được phân loại trong Bộ luật hình sự. Theo quy định của Bộ luật hình sự có hai dấu hiệu xác định tội phạm nghiêm trọng. Đó là tính nguy hại lớn cho xã hội và mức cao nhất của khung hình phạt là từ trên 3 năm tù đến 7 năm tù, trong đó dấu hiệu thứ nhất có tính quyết định, quy định dấu hiệu thứ hai.

Phân biệt với tội phạm nghiêm trọng là tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Trước Bộ luật hình sự năm 1999, luật hình sự Việt Nam chỉ phân tội phạm thành hai loại là tội phạm nghiêm trọng và tội phạm ít nghiêm trọng. Đồng thời, khái niệm tội phạm nghiêm trọng khi đó có điểm khác so với khái niệm tội phạm nghiêm trọng hiện nay (mức cao nhất của khung hình phạt là trên 5 năm tù).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm nghiêm trọng được quy định tại khoản 2 Điều 9 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 03 năm đến 07 năm tù;”

Tội phạm có tính gây nguy hại rất lớn cho xã hội có mức cao nhất của khung hình phạt được quy định đối với tội này là từ trên 7 năm tù đến 15 năm tù.

Tội phạm rất nghiêm trọng là một trong bốn nhóm tội được phân loại trong Bộ luật hình sự. Theo quy định của Bộ luật hình sự có hai dấu hiệu xác định tội phạm rất nghiêm trọng. Đó là tính nguy hại rất lớn cho xã hội và mức cao nhất của khung hình phạt là từ trên 7 năm tù đến 15 năm tù, trong đó dấu hiệu thứ nhất có tính quyết định, quy định dấu hiệu thứ hai.

Phân biệt với tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm ít nghiêm trọng.

Trước Bộ luật hình sự năm 1999, luật hình sự Việt Nam chỉ phân tội phạm thành hai loại là tội phạm nghiêm trọng và tội phạm ít nghiêm trọng.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm rất nghiêm trọng được quy định tại khoản 3 Điều 9 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 07 năm đến 15 năm tù;”

Tội phạm xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thi hành công vụ.

Tội phạm về chức vụ là tội phạm có chủ thể là chủ thể đặc biệt. Chủ thể của tội này chỉ có thể là người có chức vụ, quyền hạn do bổ nhiệm, do dân cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác. Đó là người được giao thực hiện công vụ nhất định và trong khi thực hiện công vụ đó họ có quyền hạn nhất định. Hành vi phạm tội của các tội phạm về chức vụ là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc là hành vi vượt quá quyền hạn (lạm dụng) làm trái công vụ, xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức, xâm phạm lợi ích chung hoặc lợi ích hợp pháp của công dân.

Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, các tội phạm về chức vụ được quy định trong nhiều văn bản khác nhau, trong đó Pháp lệnh trừng trị các tội hối lộ năm 1981 là văn bản quy định tập trung nhất các tội phạm về chức vụ. Xét theo trình tự thời gian, có thể liệt kê các văn bản quy định tội phạm về chức vụ sau: 1) sắc lệnh số 223 năm 1946 quy định tội công chức nhận hối lộ; 2) sắc lệnh số 200 năm 1948 quy định tội đào nhiệm; 3) sắc lệnh số 267 năm 1956 quy định tội cố ý làm trái công vụ và tội thiếu trách nhiệm...; 4) Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa năm 1970 quy định tội tham ô tài sản xã hội chủ nghĩa; tội bao che cho kẻ xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa; tội thiếu tinh thần trách nhiệm, gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản xã hội chủ nghĩa; 5) Pháp lệnh trừng trị các tội: xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970 quy định tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản riêng của công dân; 6) sắc luật số 03 năm 1976 (trong đó có điều luật quy định tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn và tội hối lộ).

Trong Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999 đều có một chương quy định các tội phạm về chức vụ. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, các tội phạm về chức vụ gồm các tội phạm về tham nhũng và các tội phạm về chức vụ khác.

Các tội phạm về tham nhũng bao gồm tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; tội giả mạo trong công tác. Trong các tội phạm này có hai tội trước đây được quy định trong các chương khác của Bộ luật hình sự năm 1985. Đó là tội tham ô tài sản được quy định trong Chương các tội xâm phạm sở hữu xã hội chủ nghĩa và tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản được quy định trong Chương các tội xâm phạm sở hữu của công dân.

Các tội phạm khác về chức vụ bao gồm tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng; tội cố ý làm lộ bí mật công tác; tội vô ý làm lộ bí mật công tác; tội làm mất tài liệu bí mật công tác; tội đào nhiệm. Trong chương các tội phạm về chức vụ còn có một số tội phạm mà chủ thể của các tội phạm này không phải là người có chức vụ, quyền hạn, nhưng những tội phạm này có liên quan với người có chức vụ, quyền hạn nên cũng được coi là thuộc các tội phạm về chức vụ.

Trong Bộ luật hình sự, ngoài các điều luật thuộc Chương “Các tội phạm về chức vụ" cũng còn nhiều điều luật thuộc các chương khác quy định về hành vi lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ thuộc các lĩnh vực khác nhau. Đó là các điều luật thuộc Chương “Các tội xâm phạm hoạt động tư pháp” như điều luật quy định tội truy cứu trách nhiệm hình sự người không có tội,... hoặc các điều luật thuộc Chương “Các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân" như điều luật quy định tội buộc công chức thôi việc trái pháp luật,... hoặc điều luật quy định tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng thuộc Chương “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”,..

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm về chức vụ được quy định tại Điều 352 Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015: “Các tội phạm về chức vụ là những hành vi xâm phạm hoạt động đúng đắn của cơ quan, tổ chức do người có chức vụ thực hiện trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ.

Người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một nhiệm vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ.”

Tội phạm xâm hại sự ổn định và phát triển nền kinh tế quốc dân, gây thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức hoặc công dân qua hành vi vi phạm quy định của pháp luật trong quản lý kinh tế.

Với nội dung là sự vi phạm các quy định của Nhà nước trong quản lý kinh tế, khái niệm tội phạm về kinh tế luôn luôn có sự thay đổi về phạm vi cũng như nội dung cụ thể cùng với sự thay đổi và phát triển của nền kinh tế quốc dân.

Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, các tội phạm về kinh tế được quy định trong nhiều văn bản khác nhau, trong đó Pháp lệnh trừng trị các tội đầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh doanh trái phép năm 1982 là văn bản gần nhất và quy định tập trung nhất các tội phạm về kinh tế. Xét theo trình tự thời gian, có thể liệt kê các văn bản quy định tội phạm về kinh tế sau: 1) sắc luật số 01 năm 1957 quy định tội đầu cơ; 2) Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa năm 1970 quy định tội cố ý làm trái nguyên tắc, chính sách, chế độ, thể lệ về kinh tế, tài chính gây thiệt hại đến tài sản xã hội chủ nghĩa và tội vi phạm chế độ tem phiếu dùng vào việc phân phối tài sản xã hội chủ nghĩa; 3) Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970 quy định tội gian lận để chiếm đoạt tài sản riêng của khách hàng; 4) Pháp lệnh quy định về việc bảo vệ rừng năm 1972; 5) Sắc luật số 03 năm 1976 (trong đó có điều luật quy định tội kinh tế).

Trong Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999 đều có một chương quy định các tội phạm về kinh tế. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, nhóm tội phạm này có tên là các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế gốm 29 tội phạm khác nhau. Các tội phạm đó thuộc các nhóm sau: 1) Nhóm tội xâm phạm chế độ quản lý thị trường như tội buôn lậu, tội sản xuất, buôn bán hàng giả, tội kinh doanh trái phép, tội đầu cơ, tội trốn thuế...; 2) Nhóm tội xâm phạm chế độ quản lý tài chính, tiền tệ như tội lập quỹ trái phép, tội làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả, ngân phiếu giả, công trái giả...; 3) Nhóm tội xâm phạm chế độ quản lý tài nguyên như tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng, tội vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên...; 4) Nhóm tội xâm phạm chế độ quản lý kinh tế nói chung như tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng...

Trong các tội phạm kinh tế nêu trên có nhiều tội đã được quy định từ trước như tội đầu cơ và có những tội mới được quy định như tội quảng cáo gian dối. Bên cạnh đó, cũng có nhiều tội trước đây đã được quy định nhưng không còn được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999 như tội lạm sát gia súc.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm về kinh tế được quy định tại Chương XVIII Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm bao gồm hành vi vi phạm quy định về quản lý, sử dụng các chất ma túy do Bộ luật hình sự quy định.

Tội phạm về ma tuý bao gồm nhiều loại hành vi phạm tội khác nhau nhưng đều có chung hai đặc điểm cơ bản: 1) Tính nguy hiểm cho xã hội của các tội phạm về ma tuý thể hiện ở sự đe dọa nghiêm trọng đến sức khoẻ và sự phát triển bình thường của con người cũng như đến hạnh phúc gia đình và trật tự công cộng nói chung; 2) Các tội phạm về ma tuý đều có chung đối tượng là các chất ma tuý (hoặc liên quan đến các chất ma tuý). Đó là các chất có khả năng gây nghiện cao cho người sử dụng, làm cho người nghiện không chỉ bị lệ thuộc vào chất đó mà còn làm cho họ bị tổn hại về nhiều mặt và thậm chí còn có thể đẩy họ vào con đường phạm tội để có tiền thỏa mãn cơn nghiện.

Theo Bộ luật hình sự năm 1999, đối tượng của tội phạm về ma tuý bao gồm: 1) Các chất ma túy như thuốc phiện, heroin,... (các chất cụ thể được coi là chất ma tuý được liệt kê trong các công ước về kiểm soát chất ma túy năm 1961, năm 1971 và năm 1988 cũng như trong Nghị định số 67/2001/NĐ-CP năm 2001 của Chính phù); 2) Các tiền chất ma túy (các chất cần cho quá trình sản xuất các chất ma túy) (các chất cụ thể được coi là tiền chất ma tuý được liệt kê trong các công ước về kiểm soát chất ma túy năm 1961, năm 1971 và năm 1988 cũng như trong Nghị định số 67/2001/NĐ-CP năm 2001 của Chính phủ); 3) Các cây trồng có chứa chất ma tuý như cây thuốc phiện, cây cần sa...; 4) Các phương tiện dùng vào việc sản xuất hoặc sử dụng trái phép chất ma tuý.

Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, luật hình sự Việt Nam mới chỉ quy định một tội danh liên quan đến chất ma tuý là tội vi phạm thể lệ quản lý thuốc phiện và coi tội phạm này thuộc nhóm tội phạm kinh tế. Bộ luật hình sự năm 1985 khi mới ban hành cũng chỉ có một điều luật quy định riêng về hành vi liên quan đến chất ma tuý. Đó là điều luật quy định về tội tổ chức dùng chất ma tuý thuộc nhóm tội xâm phạm trật tự công cộng. Khi đó, các hành vi khác liên quan đến chất ma tuý không được quy định thành các tội danh riêng mà chỉ có hành vi buôn bán chất ma túy được coi là một dạng của tội danh chung - tội buôn bán hàng cấm thuộc Chương “Các tội phạm kinh tế” hoặc tội buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới. Trong lần sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự lần thứ nhất năm 1989, Bộ luật hình sự có thêm tội danh riêng liên quan đến chất ma tuý là tội sản xuất, tàng trữ, mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma tuý. Đến lần sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự lần thứ tư năm 1997, Bộ luật hình sự đã có một chương riêng quy định các tội phạm về ma tuý.

Trong Bộ luật hình sự năm 1999, các tội phạm về ma tuý tiếp tục được quy định thành một chương riêng với 10 điều luật khác nhau. Theo đó, có các tội phạm sau; 1) Tội trồng cây thuốc phiện hoặc cây khác có chứa chất ma tuý; 2) Tội sản xuất trái phép chất ma tuý; 3) Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma tuý; 4) Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý; 5) Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma tuý;

6) Tội sử dụng trái phép chất ma tuý; 7) Tội cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma tuý; 8) Các tội liên quan đến tiền chất ma tuý và các phương tiện dùng để sản xuất, sử dụng trái phép chất ma tuý...; 9) Tội vi phạm quy định về quản lý,sử dụng thuốc gây nghiện hoặc các chất ma tuý khác.

Do tính chất đặc biệt nguy hiểm nên đường lối xử lý đối với tội phạm về ma tuý rất nghiêm khắc, nhiều tội có mức hình phạt cao nhất là hình phạt tù chung thân hoặc tử hình. Riêng đối với tội trồng cây thuốc phiện và tội sử dụng trái phép chất ma tuý thì đường lối xử lý lại lấy giáo dục là chính. Do vậy, điều luật khi quy định về các tội phạm này đều quy định thêm dấu hiệu để phân biệt giữa trường hợp chỉ bị coi là vi phạm với trường hợp bị coi là tội phạm, trong đó có dấu hiệu đã được giáo dục...

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm về ma túy được quy định tại Chương XX Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm về môi trường xâm phạm đến các quan hệ xã hội liên quan đến việc bảo vệ môi trường tự nhiên thuận lợi, có chất lượng, đến việc sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và việc bảo đảm an ninh sinh thái đối với dân cư.

Tội phạm về môi trường bao gồm các tội phạm gây thiệt hại cho môi trường đất, môi trường nước, môi trường không khí, cho nguồn lợi thuỷ sản, tài nguyên rừng cũng như các hành vi nguy hiểm cho xã hội khác có liên quan đến việc bảo vệ môi trường.

Các tội phạm về môi trường được quy định trong luật hình sự Việt Nam là một nhóm tội phạm kể từ khi Bộ luật hình sự năm 1999 có hiệu lực. Trước đó, trong Bộ luật hình sự năm 1985 chỉ có một điều luật quy định về tội phạm môi trường - tội vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường gây hậu quả nghiêm trọng và tội này được quy định trong Chương “Các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng và trật tự quản lý hành chính”.

Trong Chương "Các tội phạm về môi trường" của Bộ luật hình sự năm 1999 có các tội phạm sau: 1) Tội gây ô nhiễm không khí; 2) Tội gây ô nhiễm nguồn nước; 3) Tội gây ô nhiễm đất; 4) Tội huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản; 5) Tội huỷ hoại rừng; 6) Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người; 7) Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật; 8) Tội nhập khẩu công nghệ, máy móc, thiết bị, phế thải hoặc các chất không bảo đảm tiêu chuẩn bảo vệ môi trường; 9) Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm; 10) Tội vi phạm chế độ bảo vệ đặc biệt đối với khu bảo tồn thiên nhiên.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm về môi trường được quy định tại Chương XIX Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm về chức vụ, trong đó người phạm tội vì tư lợi (hoặc động cơ cá nhân) có hành vi lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Đặc điểm chung của tội phạm về tham nhũng là: 1) Chủ thể của các tội này là chủ thể đặc biệt. Đây là đặc điểm chung của các tội phạm về chức vụ. Họ phải là người có chức vụ hoặc quyền hạn; 2) Chủ thể có hành vi lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác.

Khái niệm tội phạm về tham nhũng được quy định trong luật hình sự Việt Nam kể từ khi Bộ luật hình sự năm 1999 được ban hành và có hiệu lực. Trước đó chưa có sự phân chia các tội phạm về chức vụ thành các tội về tham nhũng và các tội khác về chức vụ. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, các tội phạm về tham nhũng được quy định vào một mục riêng với 7 điều luật. Theo đó, tội tham nhũng bao gồm: tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; tội giả mạo trong công tác.

Hình phạt được quy định cho nhóm tội phạm về tham nhũng rất nghiêm khắc. Phần lớn các tội phạm của nhóm có mức hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các tội phạm về tham nhũng được quy định tại Mục 1 Chương XXIII Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm xâm phạm nhân phẩm người khác để thỏa mãn nhu cầu sinh lý của người phạm tội.

Tội phạm tình dục là nhóm tội thuộc Chương “Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người”.

Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội phạm về tình dục được quy định trong sắc luật số 03 năm 1976. Trong đó, có hai tội được nêu tội danh cụ thể (tội hiếp dâm và tội hiếp dâm vị thành niên) còn các tội khác được quy định chung là các tội khác xâm phạm nhân phẩm. Trong Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999, tội phạm về tình dục đều được quy định tại Chương "Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người”. Tuy nhiên, trong Bộ luật hình sự năm 1999, nhóm tội phạm này được quy định đầy đủ, cụ thể hơn. Theo đó, các tội phạm về tình dục bao gồm: tội hiếp dâm, tội hiếp dâm trẻ em, tội cưỡng dâm, tội cưỡng dâm trẻ em, tội giao cấu với trẻ em và tội dâm ô đối với trẻ em.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các tội phạm về tình dục được quy định tại Chương XIV Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm xâm phạm trật tự an toàn xã hội được thực hiện trong lĩnh vực công nghệ thông tin, có hành vi khách quan liên quan đến sử dụng máy tính và các tính năng của nó gây rối loạn hoạt động, phong toả hoặc làm biến dạng, làm huỷ hoại các dữ liệu hoặc đưa vào mạng những thông tin trái với quy định của pháp luật gây hậu quả nghiêm trọng.

Tội phạm máy tính còn gọi là tội phạm liên quan đến máy tính. Theo Bộ luật hình sự năm 1999, tội phạm máy tính chủ yếu được quy định từ 3 nhóm hành vi: 1) Nhóm các hành vi gây rối loạn hoạt động phong toả hoặc làm biến dạng, làm huỷ hoại các dữ liệu máy tính bằng việc tạo ra và cố ý lan truyền phát tán các chương trình virus mạng máy tính; 2) Nhóm các hành vi gây rối loạn hoạt động phong toả hoặc làm biến dạng, làm huỷ hoại các dữ liệu máy tính do vi phạm các quy định về vận hành khai thác và sử dụng máy tính; 3) Nhóm các hành vi sử dụng trái phép thông tin hoặc đưa vào mạng các thông tin trái pháp luật gây hậu quả nghiêm trọng.

Đối với nhóm hành vi sử dụng trái phép thông tin hoặc đưa vào mạng các thông tin trái pháp luật chủ thể của chúng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu như trước đó đã bị xử lý hành chính mà còn vi phạm. Đối với hai nhóm trên, chỉ cần có hành vi tạo ra, tán phát vi rút hoặc vi phạm các quy định về vận hành, khai thác sử dụng máy là có thể bị xử lý hình sự nếu trước đó chủ thể đã bị xử lý hành chính về hành vi này.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội phạm về vi tính được quy định tại Mục 2 Chương XXI Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, xâm phạm chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đây là nhóm tội nguy hiểm nhất bao gồm nhiều tội phạm khác nhau. Tất cả những tội này đều có chung đặc điểm là chủ thể đều có mục đích chống lại Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Trước khi có Bộ luật hình sự 1985 tội này có tên gọi là tội phản cách mạng và được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội phản cách mạng năm 1967 cũng như trong sắc luật số 03 năm 1976. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, các tội này có tên là các tội đặc biệt nguy hiểm xâm phạm an ninh quốc gia.

Theo Bộ luật hình sự hiện hành, các tội xâm phạm an ninh quốc gia gồm: 1) Tội phản bội Tổ quốc; 2) Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; 3) Tội gián điệp; 4) Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; 5) Tội bạo loạn; 6) Tội hoạt động phỉ; 7) Tội khủng bố; 8) Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; 9) Tội phá hoại chính sách đoàn kết; 10) Tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; 11) Tội phá rối an ninh; 12) Tội chống phá trại giam; 13) Tội trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân.

Hình phạt được quy định cho tội xâm phạm an ninh quốc gia rất nghiêm khắc, đa số các tội phạm có mức hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, các tội xâm phạm an ninh quốc gia được quy định tại Chương XIII Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Nhóm tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự cũng như các quyền tự do, dân chủ của người khác.

Tội xâm phạm nhân thân có đối tượng chung là con người vừa với ý nghĩa là thực thể tự nhiên và vừa với ý nghĩa là thực thể xã hội. Hành vi phạm tội của nhóm tội này xâm phạm các quyền nhân thân khác nhau của con người. Đó là quyền được tôn trọng và bảo vệ về tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự cũng như các quyền tự do, dân chủ. Trước khi có Bộ luật hình sự năm 1985, tội xâm phạm nhân thân được quy định trong sắc luật số 03 năm 1976, Luật đảm bảo quyền tự do thân thể và quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, đổ vật, thư tín của nhân dân năm 1957, Luật quy định về quyền lập hội năm 1957, Luật quy định về quyền tự do hội họp năm 1957 và sắc lệnh số 234 năm 1955 về tôn giáo. Trong Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ luật hình sự năm 1999, nhóm các tội xâm phạm nhân thân được quy định tại 2 chương khác nhau: Chương “Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người” và Chương “Các tội xâm phạm những quyền tự do dân chủ của công dân”. Tuy nhiên, Bộ luật hình sự năm 1999 có sự quy định cụ thể hơn, thể hiện sự phân hóa trách nhiệm hình sự cao hơn. Bộ luật hình sự năm 1999 có 40 điều luật khác nhau quy định các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự, các tội xâm phạm các quyền tự do, dân chủ của công dân như tự do thân thể, tự do thư tín, tự do ứng cử, bầu cử, tự do tín ngưỡng, quyền làm việc, quyền tác giả...

Theo pháp luật hiện hành, các tội xâm phạm nhân thân được quy định tại Chương XIV Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm xâm phạm quyền sở hữu của người khác.

Trước khi có Bộ luật hình sự Bộ luật hình sự năm 1985, tội xâm phạm sở hữu được quy định trong Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản xã hội chủ nghĩa năm 1970 và Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân năm 1970. Trong Bộ luật hình sự năm 1985, tội xâm phạm sở hữu vẫn được chia thành hai nhóm tội phạm khác nhau là nhóm các tội xâm phạm sở hữu xã hội chủ nghĩa và nhóm các tội xâm phạm sở hữu của công dân. Bộ luật hình sự năm 1999 đã nhập hai nhóm đó thành một để phù hợp với nguyên tắc bình đẳng giữa các thành phần kinh tế cũng như để tránh các phức tạp trong áp dụng luật do phải xác định tính chất của tài sản thuộc sở hữu nào. Trong Bộ luật hình sự năm 1999, nhóm các tội xâm phạm sở hữu được quy trong Chương “Các tội xâm phạm sở hữu" với 13 tội danh khác nhau. Trong đó có một số tội vừa xâm phạm quan hệ sở hữu vừa xâm phạm quan hệ nhân thân như tội cướp tài sản. Những tội phạm này được xếp vào nhóm tội xâm phạm sở hữu vì lý do mục đích chính của người phạm tội là nhằm vào sở hữu. Một số tội phạm tuy xâm phạm sở hữu nhưng đồng thời lại xâm phạm quan hệ xã hội khác (do đặc điểm của chủ thể hoặc do tính chất đặc biệt của tài sản) mà sự xâm hại này mới thể hiện rõ hơn tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội nên không được xếp vào nhóm tội xâm phạm sở hữu như tội tham ô tài sản được xếp vào nhóm tội phạm về tham nhũng thuộc chương các tội phạm về chức vụ, tội phá huỷ công trình, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia được xếp vào nhóm tội xâm phạm an toàn công cộng.

Tội xâm phạm sở hữu có thể được phân thành ba nhóm. Nhóm các tội chiếm đoạt là nhóm chiếm số đông (8 tội) và có tính điển hình. Nhóm tội có mục đích tư lợi nhưng không có tính chiếm đoạt gồm 2 tội và nhóm tội không có mục đích tư lợi gồm 3 tội.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội xâm phạm sở hữu được quy định tại Chương XVI Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tội phạm về kinh tế được quy định trong Bộ luật hình sự năm 1999 (Xt. Tội phạm về kinh tế).

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế được quy định tại Chương XVIII Bộ luật hình sự năm 2015 do Quốc hội ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Hình thức liên kết kinh tế trên cơ sở đầu tư, góp vốn giữa các công ty nhà nước, giữa công ty nhà nước với các doanh nghiệp khác hoặc được hình thành trên cơ sở tổ chức và liên kết nhiều đơn vị thành viên có mối quan hệ gắn bó với nhau về lợi ích kinh tế, công nghệ và các dịch vụ kinh doanh khác, hoạt động trong một hoặc một số chuyên ngành kinh tế - kỹ thuật chính nhằm tăng cường khả năng kinh doanh và thực hiện lợi ích của đơn vị thành viên và của toàn công ty.

Tổng công ty nhà nước có thể có các loại đơn vị thành viên: đơn vị hạch toán độc lập; đơn vị hạch toán phụ thuộc; đơn vị sự nghiệp; tùy quy mô và vị trí quan trọng có thể có công ty tài chính. Tổng công ty có thể tồn tại dưới những hình thức như. tổng công ty do Nhà nước quyết định đầu tư thành lập; tổng công ty do các công ty tự đầu tư thành lập; tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước.

Cơ quan quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật - xã hội trong phạm vi cả nước hoặc từng lĩnh vực trong phạm vi thẩm quyền của bộ.

Tuỳ thuộc vào vai trò, vị trí của từng lĩnh vực quản lý mà tổng cục có thể do Chính phủ trực tiếp quản lý hoặc chỉ do một bộ quản lý. Hệ thống tổ chức của tổng cục gồm cơ quan tổng cục, cục, chi cục. Trước đây, Nhà nước thành lập nhiều tổng cục là cơ quan thuộc Chính phủ. Hiện nay, để đảm bảo yêu cầu lãnh đạo tập trung, thống nhất các lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật- xã hội, mô hình tổng cục thuộc bộ được áp dụng phổ biến.

Trường hợp tổng cục là cơ quan thuộc Chính phủ, tổng cục có chức năng quản lý ngành, lĩnh vực công tác trong phạm vi cả nước. Trường hợp tổng cục là cơ quan thuộc bộ, tổng cục chỉ có chức năng quản lý lĩnh vực trong phạm vi thẩm quyền của bộ.

Cơ quan thuộc Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đất đai và đo đạc bản đồ trên phạm vi cả nước giai đoạn từ năm 1994 đến năm 2002.

Căn cứ vào Nghị quyết số 02/2002/QH11 ngày 5.8.2002 của Quốc hội Khoá XI, kỳ họp thứ nhất quy định danh sách các bộ và cơ quan ngang bộ của Chính phủ và căn cứ vào Nghị định số 91/2002/NĐ-CP của Chính phủ ngày 11.11.2002 quy định về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì toàn bộ nhiệm vụ quản lý nhà nước về đất đai và đo đạc bản đồ được chuyển giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường. Vì vậy, Tổng cục địa chính là một trong những cơ quan tiền thân của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng quản lý nhà nước về đất đai trên phạm vi cả nước giai đoạn từ 1979 đến năm 1994, là một trong những cơ quan tiền thân của Tổng cục địa chính nay là Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Hình thức đại lý trong mua bán hàng hoá mà bên đại lý gồm có cả một mạng lưới chứ không chỉ có một người. Mạng lưới đại lý có một người đứng đầu, gọi là tổng đại lý, và các đại lý trực thuộc.

Tổng đại lý mua hàng là việc bên tổng đại lý, thông qua hệ thống đại lý trực thuộc, nhận tiền của bên giao đại lý để mua hàng theo yêu cầu của bên giao đại lý và hưởng thù lao do bên giao đại lý trả trên cơ sở thoả thuận giữa các bên. Tổng đại lý bán hàng là việc bên tổng đại lý nhận hàng của bên giao đại lý để bán, thông qua hệ thống đại lý trực thuộc, và hưởng thù lao do bên giao đại lý trả trên cơ sở thoả thuận giữa các bên.

Tổng đại lý là một loại hình uỷ quyền trong hoạt động thương mại và là một hành vi thương mại. Chế định tổng đại lý mua bán hàng hoá được ghi nhận, định nghĩa chính thức trong pháp luật thương mại là một loại hình uỷ quyền, chế định này còn bao gồm các quy tắc trong luật chung về hợp đồng uỷ quyền trong luật dân sự.

Việc giao kết hợp đồng tổng đại lý phải theo đúng các quy định trong luật chung về hợp đồng uỷ quyền cũng như các quy định tại Luật thương mại. Một cách tổng quát, hợp đồng tổng đại lý phải được giao kết bằng văn bản và phải ghi nhận tên, địa chỉ của các bên cùng với các thỏa thuận về hàng hoá đại lý, hình thức đại lý, thù lao cho bên tổng đại lý và thời hạn hợp đồng tổng đại lý.

Giữa tổng đại lý và các đại lý trực thuộc thường kí kết hợp đồng đại lý trực thuộc. Đây cũng là một loại hợp đồng đại lý và do đó cũng phải hình thành theo đúng các quy định như đối với hợp đồng giữa tổng đại lý và bên giao đại lý. Hợp đồng đại lý trực thuộc không mang tính chất của một vụ uỷ quyền lại theo nghĩa của Bộ luật dân sự, bởi đại lý trực thuộc hoạt động nhân danh tổng đại lý chứ không nhân danh bên giao đại lý của tổng đại lý. Tổng đại lý thực sự là người được uỷ quyền của bên giao đại lý, các bên hợp đồng đại lý trực thuộc có các quyền và nghĩa vụ quy định của Luật thương mại cũng như tại Bộ luật dân sự. Theo Luật thương mại, các đại lý trực thuộc hoạt động dưới sự quản lý của tổng đại lý và với danh nghĩa của tổng đại lý. Vậy, đại lý trực thuộc là người được uỷ quyền của tổng đại lý. Trong quan hệ hỗ tương, tổng đại lý và đại lý trực thuộc lần lượt có các quyền và nghĩa vụ của bên giao đại lý và bên đại lý, của người uỷ quyền và người được uỷ quyền. Nghĩa vụ trả thù lao của tổng đại lý cho đại lý trực thuộc hoàn toàn không lệ thuộc vào nghĩa vụ trả thù lao của bên giao đại lý cho tổng đại lý, mặc dù trên thực tế, loại thù lao thứ hai chính là nguồn để chi trả loại thù lao thứ nhất. Đến hạn trả thù lao cho đại lý trực thuộc, tổng đại lý có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ ngay cả trong trường hợp chưa nhận được thù lao do bên giao đại lý chi trả cho mình.

Giữa bên giao đại lý và đại lý trực thuộc của tổng đại lý không có mối quan hệ pháp lý nào, bởi đại lý trực thuộc hoạt động dưới danh nghĩa tổng đại lý chứ không phải dưới danh nghĩa bên giao đại lý. Vấn đề đặt ra: trong trường hợp tổng đại lý không thực hiện nghĩa vụ trả thù lao cho đại lý trực thuộc do mất khả năng thanh toán, thì đại lý trực thuộc có hay không có quyền trực tiếp yêu cầu bên giao đại lý trả thù lao cho mình? Cho đến nay, chưa có câu trả lời đối với câu hỏi này; thực tiễn giao dịch, có xu hướng không thừa nhận quyền khởi kiện trực tiếp của đại lý trực thuộc tổng đại lý đối với bên giao đại lý.

Hợp đồng tổng đại lý, hợp đồng đại lý trực thuộc chấm dứt trong những trường hợp: 1) Hợp đồng đã được thực hiện xong hoặc hết thời hạn hiệu lực; 2) Các bên thỏa thuận bằng văn bản chấm dứt hợp đồng trước khi hết hạn hiệu lực; 3) Hợp đồng vô hiệu khi nội dung hợp đồng hoặc việc thực hiện hợp đồng trái với quy định của pháp luật; 4) Một bên đơn phương đình chỉ thực hiện hợp đồng khi việc vi phạm hợp đồng của bên kia là điều kiện để đình chỉ hợp đồng mà các bên đã thoả thuận; 5) Các trường hợp khác do pháp luật quy định.

Theo pháp luật dân sự, một hợp đồng uỷ quyền, tổng đại lý hoặc đại lý trực thuộc chấm dứt trong các trường hợp dự kiến cho việc chấm dứt hợp đồng uỷ quyền, được ghi nhận tại Bộ luật dân sự. Trong trường hợp bên giao đại lý, tổng đại lý hoặc đại lý trực thuộc là một pháp nhân thì hợp đồng tổng đại lý, hợp đồng đại lý trực thuộc không nhất thiết chấm dứt khi pháp nhân chấm dứt. Nếu pháp nhân chấm dứt được kế thừa bởi một pháp nhân khác (như trong trường hợp sáp nhập) thì hợp đồng tổng đại lý, hợp đồng đại lý được pháp nhân thừa kế tiếp nhận để tiếp tục thực hiện, trừ trường hợp có thoả thuận khác. Sự tồn tại của hợp đồng tổng đại lý là lý do tồn tại của hợp đồng đại lý trực thuộc. Bởi vậy, nếu hợp đồng tổng đại lý chấm dứt, thì hợp đồng đại lý trực thuộc cũng phải chấm dứt.

Huy động toàn bộ lực lượng của cả nước vào việc thực hiện nhiệm vụ của quốc gia.

Tổng động viên thường được áp dụng khi đất nước có chiến tranh. Khi có lệnh tổng động viên thi đình chỉ việc xuất ngũ, đình chỉ việc nghỉ phép đối với quân nhân; những quân nhân đang nghỉ phép phải trở về đơn vị ngay; chỉ huy trưởng quân sự huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh gọi từng công dân nhập ngũ theo quyết định của ủy ban nhân dân cùng cấp; công dân được gọi nhập ngũ phải có mặt đúng thời gian và địa điểm ghi trong lệnh gọi nhập ngũ; uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn, các tổ chức kinh tế, các tổ chức xã hội có trách nhiệm tổ chức để công dân chấp hành nghiêm chỉnh lệnh gọi nhập ngũ.

Theo quy định của Hiến pháp hiện hành, Uỷ ban thường vụ quốc hội là cơ quan có thẩm quyền quyết định việc tổng động viên. Chủ tịch nước là người có thẩm quyền ban hành Lệnh tổng động viên trên cơ sở nghị quyết của Uỷ ban thường vụ quốc hội.

Xác định hình phạt chung cho người bị tuyên nhiều hình phạt.

Trường hợp phải xác định hình phạt chung có thể là: 1) Người phạm tội bị xử cùng một lần về nhiều tội và do vậy bị tuyên nhiều hình phạt chính khác nhau và kèm theo có thể có các hình phạt bổ sung. Để có thể thi hành án được, tòa án phải tổng hợp các hình phạt chính cũng như các hình phạt bổ sung thành các hình phạt chung; 2) Người phạm tội đã có bản án kết tội kèm theo hình phạt và lại bị tuyên tiếp bản án khác cùng hình phạt kèm theo. Để có thể thi hành án được, tòa án phải tổng hợp hình phạt đã tuyên với hình phạt mới tuyên thành hình phạt chung.

Trường hợp thứ nhất được gọi là trường hợp tổng hợp hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội. Trường hợp thứ hai được gọi là trường hợp tổng hợp hình phạt của nhiều bản án.

Cơ sở để tổng hợp hình phạt là các hình phạt được tuyên. Riêng trường hợp đang chấp hành hình phạt lại phạm tội mới nên bị xét xử và bị tuyên hình phạt mới thì cơ sở để tổng hợp hình phạt là phần còn lại của hình phạt cũ và hình phạt mới. Việc tổng hợp hình phạt có thể theo các nguyên tắc: 1) Nguyên tắc thu hút - nguyên tắc cho phép lấy hình phạt nặng nhất là hình phạt chung (hình phạt nặng nhất thu hút các hình phạt khác); 2) Nguyên tắc cộng một phần - nguyên tắc cho phép cộng hình phạt cao nhất với một phần hình phạt còn lại thành hình phạt chung; 3) Nguyên tắc cộng toàn bộ - nguyên tắc cho phép cộng toàn bộ các hình phạt để có hình phạt chung.

Khi tổng hợp hình phạt cần chú ý: 1) Có thể đổi các hình phạt khác loại về cùng loại để tổng hợp. Luật hình sự Việt Nam hiện chỉ cho phép đổi cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù để tổng hợp với hình phạt tù còn lại (tỉ lệ quy đổi là 3:1); 2) Khi không thể áp dụng được ba nguyên tắc trên thì có nghĩa là không có tổng hợp hình phạt để có hình phạt chung mà các hình phạt phải cùng được chấp hành. Đây có thể được coi là nguyên tắc thứ tư - nguyên tắc cùng tồn tại; 3) Luật hình sự Việt Nam coi nguyên tắc thứ ba là nguyên tắc ưu tiên bắt buộc. Chỉ khi không áp dụng được nguyên tắc này mới áp dụng các nguyên tắc còn lại. Điều này được thể hiện rõ trong các quy định cụ thể của Bộ luật hình sự năm 1999.

Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, tổng hợp hình phạt được quy định tại Điều 56, 87, 103 và 104 Bộ luật hình sự 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 27 tháng 11 năm 2015.

Tổ chức công đoàn cấp cao nhất ở Việt Nam (Xt. Công đoàn).

Tổng liên đoàn lao động Việt Nam là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại diện cho giới lao động Việt Nam tham gia với các cơ quan và tổ chức hữu quan khi giải quyết các vấn đề về lao động và xã hội trong phạm vi quốc gia; đại diện cho giới lao động Việt Nam trong quan hệ với Tổ chức lao động quốc tế (ILO) và các công đoàn quốc tế.

Khác với một số nước khác trên thế giới, hoạt động công đoàn ở Việt Nam thống nhất trong tổ chức của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam. Trực thuộc Tổng liên đoàn lao động Việt Nam gồm các công đoàn ngành và các liên đoàn lao động địa phương.

Trong lĩnh vực lao động và các vấn đề xã hội, Tổng liên đoàn lao động Việt Nam có vai trò đặc biệt to lớn. Khi Chính phủ công bố mức lương tối thiểu, quy định nguyên tắc xây dựng thang, bảng lương; khi các Bộ hữu quan ban hành danh mục bệnh nghề nghiệp đều phải hỏi ý kiến của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam. Tổng liên đoàn lao động Việt Nam còn được tham gia ý kiến khi Chính phủ xây dựng chương trình Quốc gia về bảo hộ lao động, ban hành điều lệ bảo hiểm xã hội,...