BÁO CÁO

CÔNG TÁC THEO DÕI TÌNH HÌNH THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ NHÀ Ở XÃ HỘI, NHÀ Ở CHO NGƯỜI CÓ CÔNG, VÙNG THƯỜNG XUYÊN BỊ THIÊN TAI NĂM 2016 TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG BÌNH

I. CÔNG TÁC ĐIỀU HÀNH VÀ TỔ CHỨC TRIỂN KHAI THỰC HIỆN

1. Ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành

Thực hiện Quyết định số 1126/QĐ-BTP ngày 26/5/2016 của Bộ Tư pháp ban hành Kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai, UBND tỉnh Quảng Bình đã ban hành Kế hoạch số 1093/KH-UBND ngày 14/7/2016 về Theo dõi tình hình thi hành pháp luật về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai năm 2016 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình.

2. Tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai

UBND tỉnh đã ban hành các văn bản chỉ đạo công tác PBGDPL trên địa bàn tỉnh[1]. Năm 2016, UBND tỉnh, Hội đồng Phối hợp PBGDPL, các Ban Chỉ đạo về PBGDPL đã ban hành 38 Chương trình, kế hoạch, văn bản để thực hiện nhiệm vụ PBDGPL; đặc biệt năm 2016, Sở Tư pháp (cơ quan thường trực của Hội đồng PHPBGCPL) đã tham mưu các hoạt động triển khai Kế hoạch số 1472/KH-HĐPH ngày 06/9/2016 tổ chức thực hiện “Ngày pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” năm 2016 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. Sau ảnh hưởng của các đợt lũ năm 2016, UBND tỉnh và các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, địa phương đã tuyên truyền, kêu gọi các nhà hảo tâm trong và ngoài nước quan tâm, hỗ trợ thiệt hại giúp đỡ các gia đình bị sập nhà, bị lũ cuốn trôi dựng lại nhà cửa để ổn định cuộc sống.

Trong năm 2016, Sở Tư pháp đã tổ chức và phối hợp tổ chức 44 hội nghị, lớp tập huấn nghiệp vụ, bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho hơn 5.295 lượt người, trong đó có 01 lớp tập huấn nghiệp vụ và theo dõi thi hành pháp luật cho cán bộ pháp chế các sở, ngành với 90 người tham gia, trong đó có việc tuyên truyền, phổ biến Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Pháp Lệnh ưu đãi người có công với cách mạng, nhằm nâng cao nhận thức pháp luật vè ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân đối với các quy định của pháp luật về xây dựng nhà ở, chính sách cho người có công trên địa bàn tỉnh.

II. TÌNH HÌNH THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ NHÀ Ở XÃ HỘI, NHÀ Ở CHO NGƯỜI CÓ CÔNG, VÙNG THƯỜNG XUYÊN BỊ THIÊN TAI

1. Tình hình tham mưu ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành, hướng dẫn thi hành

a) Đánh giá việc tham mưu ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành

Trong thời gian qua, để triển khai thực hiện phát triển nhà ở trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, năm 2011, HĐND tỉnh Khoá XVI, kỳ họp thứ 3 đã thông qua Chương trình phát triển nhà ở tỉnh Quảng Bình tại Nghị quyết số 15/2011/NQ-HĐND ngày 18/10/2011; UBND tỉnh đã ban hành Chương trình phát triển nhà ở tỉnh Quảng bình giai đoạn 2011-2020 tại Quyết định số 30/2011/QĐ-UBND ngày 20/12/2011 (trong đó bao gồm: phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, nhà ở cho vùng thường xuyên bị thiên tai) trên cơ sở Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg ngày 26/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở, Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng tránh lụt, bão khu vực miền Trung, UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản chỉ đạo thực hiện[2] có hiệu quả công tác nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai.

b) Tính thống nhất, đồng bộ của văn bản

Các văn bản quy định chi tiết về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai do Trung ương và cấp tỉnh ban hành cơ bản thống nhất, đồng bộ, đáp ứng phần nào nhu cầu về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai

c) Tính khả thi của văn bản

Nhìn chung, các văn bản QPPL quy định chi tiết về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai đã ban hành cụ thể, rõ ràng, có tính khả thi. Tuy nhiên số lượng văn bản do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở Trung ương ban hành trong lĩnh vực này tương đối nhiều nhưng lại chủ yếu quy định chung chung, chưa sát với thực tiễn từng vùng, từng địa phương do đó khó triển khai thi hành.

d) Đánh giá chung tình hình ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành

Các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành trong lĩnh vực nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai đã được Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương ban hành kịp thời, thống nhất, đồng bộ đáp ứng yêu cầu quản lý cũng như phát triển nhà ở, cải thiện điều kiện sống của các đối tượng khó khăn về nhà ở. Nội dung các văn bản phù hợp với Hiến pháp và các văn bản của các cơ quan Nhà nước cấp trên đảm bảo tính công khai, minh bạch, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và có tính khả thi cao.

2. Đánh giá việc tuân thủ và áp dụng các quy định của pháp luật về nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai

Việc tổ chức triển khai thực hiện và ban hành văn bản thực hiện luôn chấp hành các quy định của pháp luật. Cụ thể:

- Về phát triển nhà ở xã hội: Để tạo quỹ đất phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp ở đô thị, UBND tỉnh đã phê duyệt chi tiết xây dựng 02 Khu nhà ở cho người có thu nhập thấp ở đô thị tại phường Đồng Phú và phường Bắc Lý, thành phố Đồng Hới; tại các Khu công nghiệp, khu Kinh tế đều quy hoạch các khu đất xây dựng nhà ở cho công nhân; UBND tỉnh đã phê duyệt quy hoạch, dự án cụm nhà ở sinh viên tập trung tại thành phố Đồng Hới để đầu tư xây dựng các khu nhà ở tập trung từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ theo chủ trương phát triển nhà ở cho sinh viên, học sinh tại Quyết định số 65/2009/QĐ-TTg. Hiện nay, các dự án tạo quỹ đất có diện tích lớn hơn 10ha trên địa bàn tỉnh đều dành 20% diện tích đất để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định Luật nhà ở. Trên cơ sở các quy định của Luật Nhà ở, Luật Đầu tư, Quyết định số 67/2009/QĐ-TTg ngày 20/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ ban hành một số cơ chế, chính sách phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị; Thông tư số 36/2010/TT-BXD ngày 01/9/2010 của Bộ Xây dựng Quy định cụ thể và hướng dẫn việc bán, cho thuê, cho thuê mua và quản lý sử dụng nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị, Sở Xây dựng đã tham mưu để UBND tỉnh ban hành Quyết định số 14/2012/QĐ-UBND quy định việc bán, cho thuê, cho thuê mua và các cơ chế ưu đãi đối với dự án nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị.

- Về phát triển nhà ở cho người có công theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg, việc tổ chức triển khai thực hiện các Chương trình từ cấp tỉnh đến cấp huyện, cấp xã luôn chấp hành theo quy định của Thủ tướng Chính phủ trong việc: tuyên truyền, phổ biến các văn bản, xác định tiêu chuẩn, đối tượng, phạm vi áp dụng, thực hiện rà soát, bình xét, lập danh sách, thẩm định, phê duyệt danh sách. Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 22/2013/QĐ-TTg, Bộ Xây dựng ban hành Công văn số 1382/BXD-QLN về việc hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở, UBND tỉnh đã tổ chức lập danh sách và phê duyệt Đề án hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở trên địa bàn tỉnh. Sở Xây dựng đã thiết kế một số mẫu nhà và phổ biến trên các phương tiện truyền thông để cho những hộ gia đình người có công với cách mạng tham khảo. Trong thời gian qua, trên địa bàn tỉnh có 3.697 hộ được hỗ trợ theo Quyết định 22.

Trong quá trình tổ chức thực hiện, Sở Xây dựng phối hợp cùng các cơ quan, ban, ngành cấp tỉnh tổ chức nhiều đợt kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách trên địa bàn các huyện qua đó phổ biến, tuyên truyền và hướng dẫn các địa phương triển khai thực hiện các chính sách đúng theo quy định của nhà nước. UBND tỉnh cũng huy động các cơ quan nhận đỡ đầu cho những người có công, một số cơ quan huy động xây dựng nhà tình nghĩa cho các đối tượng nhận đỡ đầu. Quá trình xây dựng vốn được chuyển theo từng giai đoạn. Việc áp dụng và tổ chức thực hiện của các đối tượng được hưởng chính sách trong việc xây dựng nhà ở cơ bản đáp ứng quy định của chính sách về đối tượng, diện tích, chất lượng nhà ở sau xây dựng.

- Về nhà ở cho người nghèo, vùng thường xuyên bị thiên tai Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg: Bằng nguồn ngân sách của tỉnh và các nguồn hỗ trợ khác, UBND tỉnh đã triển khai xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt cho các vùng cho các vùng thường xuyên bị thiên tai như Quảng Trạch, Tuyên Hóa, Minh Hóa, Lệ Thủy, Quảng Ninh. Đồng thời hỗ trợ các gia đình có nhà bị lụt cuốn trôi hoặc bão đánh sập xây dựng lại nhà cửa, ổn định cuộc sống. Kêu gọi các nhà hảo tâm hỗ trợ xây dựng lại nhà cửa hoặc làm các nhà ở phòng, tránh bão, lụt cho người dân. Các nguồn vốn được bàn giao và quản lý chặt chẽ. Quá trình triển khai có sự giám sát của chính quyền, các đoàn thể và nhân dân địa phương về sử dụng nguồn vốn. Các gia đình xây dựng trên cơ sở nguồn vốn hỗ trợ, sự đóng góp thêm của các tổ chức, đoàn thể địa phương và khả năng tài chính của từng gia đình. Trong thời gian qua, trên địa bàn tỉnh có 2.441 hộ được hỗ trợ nhà ở theo Quyết định 48/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung.

3. Công tác kiểm tra tình hình triển khai thực hiện các chính sách hỗ trợ về nhà ở

Sở Xây dựng phối hợp với Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh tổ chức kiểm tra thực tế tình hình triển khai thực hiện các chính sách hỗ trợ về nhà ở tại các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn tỉnh Quảng Bình (Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg ngày 26/4/2013 hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở; Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg ngày 10/8-/2015 chính sách hỗ trợ nhà ở đối với hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011-2015 (chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở theo quyết định số 167/2008/QĐ-TTg, giai đoạn 2) và Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg ngày 28/8/2014 về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung).

Qua kiểm tra, hầu hết các địa phương trên địa bàn tỉnh đã tập trung triển khai thực hiện nhanh chóng, kịp thời với sự tham gia của các cấp, các ngành có liên quan và cơ bản đảm bảo các yêu cầu, mục tiêu đã đề ra. Cụ thể, toàn tỉnh có 3.600 hộ gia đình có công với cách mạng đã được hỗ trợ làm nhà ở; 2.441 hộ nghèo đã được hỗ trợ xây nhà phòng tránh bão, lụt; hộ nghèo được hỗ trợ đăng ký vay vốn xây dựng nhà ở là 4.011 hộ.

4. Kết quả thực hiện chương trình phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho người có công, vùng thường xuyên bị thiên tai trên địa bàn tỉnh

a) Kết quả thực hiện chương trình phát triển nhà ở xã hội

- Đối với nhà ở cho người có thu nhập thấp ở đô thị: Đến nay, UBND tỉnh đã phê duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng 02 Khu nhà ở cho người có thu nhập thấp ở đô thị tại phường Đồng Phú và phường Bắc Lý, thành phố Đồng Hới với tổng diện tích là 13,25 ha. Hai khu vực này UBND tỉnh đã giao cho Sở Xây dựng thực hiện kêu gọi đầu tư nhưng chưa có nhà đầu tư quan tâm thực hiện. Ngoài ra, trong các đồ án quy hoạch xây dựng đều có quy hoạch diện tích đất dành cho nhà ở xã hội theo quy định của Luật Nhà ở.

- Đối với nhà ở công nhân các khu công nghiệp: Hiện nay, tại Khu công nghiệp Tây Bắc Đồng Hới đã có 01 dự án nhà ở cho công nhân thuê do Công ty TNHH Xây dựng tổng hợp Đại Phong đầu tư xây dựng với 204 phòng thuê đáp ứng được 816 chỗ ở cho công nhân. Với tổng kinh phí đầu tư hỗ trợ và nguồn vốn huy động: 11.016 triệu đồng.

- Đối với nhà ở cho học sinh, sinh viên: Đã có 01 doanh nghiệp đầu tư xây dựng 01 khu Kí túc xá cho sinh viên thuê tại Trường Đại học Quảng Bình với 04 khối nhà, 160 phòng, diện tích sàn 3600m², số sinh viên được thuê 1.280 người với tổng kinh phí đầu tư hỗ trợ, nguồn vốn huy động được: 12.800 triệu đồng.

b) Kết quả thực hiện chương trình hỗ trợ nhà ở cho người có công.

Tổng số hộ gia đình có công với cách mạng cần hỗ trợ về nhà ở trên địa bàn tỉnh theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg ngày 26/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ là: 14.436 hộ, trong đó:

- Tại Quyết định số 2461/QĐ-UBND ngày 10/10/2013 của UBND tỉnh phê duyệt lần 1 là: 8.651 hộ, gồm có:

Số hộ được hỗ trợ 40 triệu đồng xây mới nhà ở là: 3.672 hộ;

Số hộ được hỗ trợ 20 triệu đồng cải tạo, sửa chữa nhà ở là: 4.979 hộ.

- Tại Quyết định số 744/QĐ-UBND ngày 21/3/2016 của UBND tỉnh phê duyệt lần 2 bổ sung Đề án là 5.785 hộ, gồm có:

Số hộ được hỗ trợ 40 triệu đồng xây mới nhà ở là: 2.101 hộ;

Số hộ được hỗ trợ 20 triệu đồng để cải tạo, sửa chữa nhà ở là: 3.684 hộ

Đến nay, tổng nguồn vốn được cấp là 106.001 triệu đồng, hỗ trợ cho 3.691 hộ để xây dựng nhà ở. Có 3.535 hộ/3.691hộ hoàn thành việc xây dựng nhà ở.

Đối với việc bổ sung Đề án: Sở Xây dựng đã tham mưu và UBND tỉnh đã có Quyết định phê duyệt bổ sung Đề án gửi cho Bộ Xây dựng và các Bộ liên quan. Tuy nhiên, đến nay, chưa có ý kiến của Bộ Xây dựng và các Bộ liên quan.

c) Kết quả thực hiện chương trình hỗ trợ nhà ở cho vùng bị thiên tai.

Tổng số hộ nghèo được xây dựng nhà ở phòng tránh lũ lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg của TTCP được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 3298/QĐ-UBND ngày 18/11/2014 là 3.881 hộ (trong đó: có 852 hộ đang cư trú tại vùng đặc biệt khó khăn, 1.486 hộ sinh sống tại vùng khó khăn và 1.453 hộ còn lại)

Đến nay, tổng số vốn được cấp là 35.250 triệu đồng, phân bổ cho 2.441 hộ/tổng số 3.881 hộ làm nhà ở. Đã có 1.891 hộ làm nhà hoàn thành và đưa vào sử dụng.

III. KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC VÀ NGUYÊN NHÂN

1. Khó khăn, vướng mắc

a) Về phát triển nhà ở xã hội: Do ngân sách tỉnh khó khăn nên không đầu tư nguồn vốn để phát triển nhà ở xã hội; các doanh nghiệp, thành phần kinh tế cũng gặp nhiều khó khăn nên chưa quan tâm đến việc đầu tư xây dựng nhà ở xã hội.

b) Về phát triển nhà ở cho người có công theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg, người nghèo vùng bị lũ, lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg.

Việc bình xét, lập danh sách ban đầu chưa đúng quy trình, quy định nên chất lượng rà soát chưa cao, chậm so với quy định chung khi xây dựng đề án, gặp nhiều khó khăn khi triển khai thực hiện , bỏ sót nhiều đối tượng được thụ hưởng dẫn đến phải tổ chức rà soát và phê duyệt nhiều lần.

Việc không cấp đủ nguồn vốn để triển khai các chương trình (chương trình hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở được 50%, chương trình hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng tránh bão, lụt được 62%) đã làm ảnh hưởng đến kế hoạch thực hiện và nảy sinh nhiều vấn đề bất cập (người dân thắc mắc, chất vấn; nhiều trường hợp khó khăn về nhà ở cần khắc phục kịp thời nhưng chưa có nguồn vốn, nhiều trường hợp đang chuẩn bị triển khai thực hiện thì chết do già yếu, bệnh tật, ...), ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả thực hiện chính sách cũng như gây khó khăn cho chính quyền địa phương (rà soát, phê duyệt điều chỉnh bổ sung nhiều lần do có biến động, ...) trong quá trình triển khai thực hiện. Mặt khác, Quảng Bình là tỉnh thường xuyên bị thiên tại nên số hộ bị thiệt hại về nhà cửa qua các trận lụt, bão ngày càng nhiều. Nhiều hộ nhà bị sập hoàn toàn phải xây dựng mới để ổn định cuộc sống. Nhất là trong năm 2016, hai trận lũ liên tiếp đã cuốn trôi và đánh sập nhiều căn nhà của các hộ gia đình ở các vùng khác nhau. Đời sống nhân dân khá khó khăn, các hộ không có vốn để xây dựng lại nhà mà cần sự hỗ trợ của chính quyền và các tổ chức hảo tâm. Trong điều kiện ngân sách của tỉnh còn khó khăn nên việc hỗ trợ cho các hộ dựng lại nhà cũng chỉ trong chừng mực nhất định. Do đó, rất cần sự chung tay, góp sức của các tổ chức hảo tâm cũng như sự hỗ trợ ngân sách của TW để thực hiện các chương trình xây dựng nhà ở cho các vùng bị thiên tai nói riêng và cho người có công, người có thu nhập thấp nói chung.

Nhiều đối tượng thụ hưởng không có khả năng tự huy động vốn của gia đình, dòng họ nên không thể tiếp nhận nguồn vốn huy động từ Ngân sách để xây dựng nhà ở.

2. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc

- Về phát triển nhà ở xã hội: Hiện nay, cơ chế ưu đãi cho nhà đầu tư tham gia xây dựng nhà ở xã hội ngày càng mở rộng nhưng chưa đủ mạnh để thu hút nhà đầu tư quan tâm, đầu tư vào lĩnh vực có lợi nhuận nhưng rất thấp; quá trình thiết lập dự án và xây dựng nhà ở tương đối phức tạp và tốn nhiều thời gian, công sức. Mặt khác, do nhu cầu nhà ở xã hội ở tỉnh Quảng Bình chưa bức xúc như các đô thị lớn khác.

- Về phát triển nhà ở cho người có công theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg, người nghèo vùng bị lũ, lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg:

Do Chính phủ ban hành nhiều chính sách cùng một lúc trong điều kiện nền kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn nên việc bố trí nguồn vốn để thực hiện các chương trình chậm so với tiến độ đề ra.

Một số địa phương, cơ sở chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu của Chương trình; công tác chỉ đạo, lãnh đạo một số cơ sở chưa quyết liệt, tình thần trách nhiệm chưa cao;

IV. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ

Đề nghị Chính phủ:

- Có cơ chế chính sách ưu đãi nhiều hơn nữa đối với nhà đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhất là nhà ở cho công nhân sinh sống.

- Quan tâm bố trí nguồn vốn cho tỉnh Quảng Bình để tiếp tục thực hiện chương trình phát triển nhà ở cho người có công theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg và nhà ở cho người nghèo vùng bị lũ, lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg;

- Bổ sung Đề án hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg trên địa bàn tỉnh với số lượng rà soát bổ sung thiếu là 5.698 hộ./.