Tổng thống Trump có thể sẽ thua kiện tại phiên tòa tối cao?

Vụ kiện thuế quan của Tổng thống Trump và những câu hỏi về Hiến pháp Mỹ

Hàng chục năm nay, chính sách thuế quan của Mỹ với các đối tác thương mại lớn như Trung Quốc đã luôn là một chủ đề nóng. Từ thời Tổng thống George W. Bush, Barack Obama đến Donald Trump, vấn đề mất cân bằng thương mại và các chính sách thuế không đối xứng đã được đề cập liên tục. Tuy nhiên, thay vì sử dụng các cơ chế thương mại truyền thống để giải quyết, cựu Tổng thống Donald Trump lại áp dụng một cách tiếp cận khác, bất ngờ và gây tranh cãi: ông đã viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp đặt hàng loạt các loại thuế quan mới.

Nhìn bề ngoài, hành động này có vẻ như là một động thái mạnh mẽ để bảo vệ nền kinh tế Mỹ. Nhưng nếu phân tích kỹ hơn, chúng ta có thể thấy một vấn đề cốt lõi: liệu việc áp dụng thuế quan bất đối xứng kéo dài hàng thập kỷ có thực sự là một "mối đe dọa bất thường và đặc biệt" như IEEPA yêu cầu? Hay đây chỉ là một sự lạm dụng quyền lực hành pháp, xâm phạm vào quyền hạn của Quốc hội?

1. Mất cân bằng thuế quan của mỹ có phải "mối đe dọa bất thường" hay không?

Theo Hiến pháp Hoa Kỳ, việc áp thuế quan rõ ràng là quyền hạn của Quốc hội. Đây không chỉ là một quy định mà còn là một nguyên tắc cơ bản trong việc phân quyền giữa các nhánh chính phủ. Các đời tổng thống trước đây, dù không hài lòng với chính sách thương mại của các nước khác, vẫn chủ yếu dựa vào các luật và hiệp định thương mại để đàm phán hoặc trả đũa. Việc sử dụng IEEPA, một đạo luật được thiết kế cho các tình huống khẩn cấp nghiêm trọng như chiến tranh hoặc khủng hoảng tài chính toàn cầu, để đối phó với một vấn đề thương mại kéo dài nhiều thập kỷ là một dấu hỏi lớn.

Quan điểm cho rằng chính sách thuế quan bất đối xứng là một "mối đe dọa bất thường" là không chính xác, bởi lẽ nó có thể là “mối đe dọa” nhưng không phải là “ bất thường”. Thực tế, nó đã diễn ra trong suốt nhiều nhiệm kỳ tổng thống, trở thành một hiện tượng bình thường trong quan hệ thương mại quốc tế. Đây là một vấn đề chính sách, không phải là một cuộc khủng hoảng đột ngột. Việc coi một vấn đề dai dẳng, kéo dài như vậy là "bất thường" có thể tạo ra một tiền lệ nguy hiểm: trong tương lai, bất kỳ tổng thống nào cũng có thể đơn phương áp đặt các chính sách thuế quan mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội, chỉ bằng cách tuyên bố đó là "tình trạng khẩn cấp". Điều này sẽ phá vỡ sự cân bằng quyền lực đã được thiết lập.

2. Ranh giới mong manh giữa Hành pháp và Lập pháp

Lập luận pháp lý của những người phản đối việc áp thuế dựa trên IEEPA là rất mạnh mẽ. Họ cho rằng Tổng thống đã lạm dụng một đạo luật có phạm vi hẹp và mục đích cụ thể để thực hiện một quyền hạn thuộc về Quốc hội. Đạo luật IEEPA được tạo ra để đối phó với những mối đe dọa thực sự đột ngột và nghiêm trọng, như các hành động khủng bố, chiến tranh mạng, hoặc việc phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chứ không phải là một công cụ để điều chỉnh chính sách thương mại.

Sự việc này đặt ra một câu hỏi cơ bản: khi nào thì tổng thống có quyền hành động một mình? Và giới hạn của quyền lực đó là gì? Nếu Tòa án Tối cao phán quyết rằng việc sử dụng IEEPA là hợp pháp, điều đó sẽ hợp thức hóa việc nhánh hành pháp có thể độc quyền về chính sách thương mại, tước đi một trong những quyền hạn quan trọng nhất của Quốc hội. Phán quyết này không chỉ ảnh hưởng đến việc áp thuế mà còn có thể định hình lại toàn bộ hệ thống phân quyền của Mỹ.

Kết luận: Bảo vệ Hiến pháp hay chấp nhận Tiền lệ?

Vụ kiện thuế quan của Tổng thống Trump không chỉ đơn thuần là một cuộc chiến thương mại, mà còn là một cuộc chiến về quyền lực và Hiến pháp. Việc áp thuế có thể mang lại những lợi ích nhất thời, nhưng cái giá phải trả có thể là sự suy yếu của Quốc hội và sự phá vỡ nguyên tắc kiểm soát và cân bằng (checks and balances) trong Hiến pháp.

Quan điểm của tác giả bài viết này: việc áp dụng IEEPA trong trường hợp này là một sự lạm quyền. Một vấn đề đã kéo dài hàng thập kỷ không thể được coi là "bất thường" để biện minh cho việc Tổng thống tự ý hành động. Tòa án Tối cao đang đứng trước một nhiệm vụ quan trọng: bảo vệ Hiến pháp và ranh giới quyền lực giữa các nhánh, hoặc chấp nhận một tiền lệ nguy hiểm có thể làm thay đổi mãi mãi cách thức vận hành của nền dân chủ Hoa Kỳ.