TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 4831 : 2009

ISO 5495 : 2005

PHÂN TÍCH CẢM QUAN - PHƯƠNG PHÁP LUẬN - PHÉP THỬ SO SÁNH CẶP ĐÔI

Sensory analysis - Methodology - Paired comparison test

Lời nói đầu

TCVN 4831 : 2009 thay thế TCVN 4831 : 1989;

TCVN 4831 : 2009 hoàn toàn tương đương với ISO 5495 : 2005, Đính chính kỹ thuật 1 : 2006;

TCVN 4831 : 2009 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC/F13 Phương pháp phân tích và lấy mẫu biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

PHÂN TÍCH CẢM QUAN - PHƯƠNG PHÁP LUẬN - PHÉP THỬ SO SÁNH CẶP ĐÔI

Sensory analysis - Methodology - Paired comparison test

1. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này mô tả qui trình xác định xem có hoặc không có sự khác nhau hoặc giống nhau giữa hai mẫu về cường độ các thuộc tính cảm quan. Phép thử này đôi khi được coi như phép thử sự khác nhau có định hướng hoặc phép thử 2-AFC (Buộc phải lựa chọn thay thế). Trong thực tế, phép thử so sánh cặp đôi là phép thử lựa chọn bắt buộc giữa hai sự lựa chọn.

CHÚ THÍCH Phép thử so sánh cặp đôi là phép thử phân loại hiện hành đơn giản nhất vì chỉ liên quan đến hai mẫu.

Phương pháp này có thể áp dụng khi có sự khác nhau trong một hoặc một vài thuộc tính cảm quan riêng lẻ, có nghĩa là phương pháp này có thể xác định có hay không có sự khác nhau có thể nhận biết được liên quan đến thuộc tính đã cho và yêu cầu về hướng của sự khác nhau, nhưng phương pháp này không đưa ra bất kỳ một chỉ dẫn nào về chừng mực khác nhau này. Khi không có sự khác nhau về thuộc tính đang nghiên cứu không có nghĩa là không có sự khác nhau nào giữa hai sản phẩm.

Phương pháp này chỉ có thể áp dụng nếu các sản phẩm tương đối đồng nhất.

Phương pháp này có hiệu lực khi:

a) để xác định

- khi có sự khác nhau có thể chấp nhận được (phép thử cặp đôi về sự khác biệt) hoặc;

- khi không có sự khác nhau có thể chấp nhận được (phép thử cặp đôi về sự giống nhau), ví dụ: có những sửa đổi về thành phần, qui trình chế biến, bao gói, vận chuyển hoặc bảo quản hoặc

b) để lựa chọn, đào tạo và giám sát người đánh giá

Trước khi bắt đầu phép thử, cần phải biết rằng đây là phép thử một phía (người giám sát phép thử biết trước hướng của sự khác nhau và giả thuyết thay thế ứng với sự tồn tại của sự khác nhau trong hướng mong đợi) hay là phép thử hai phía (người giám sát phép thử không biết trước hướng của sự khác nhau và giả thuyết thay thế ứng với sự tồn tại của sự khác nhau trong hướng nảy hoặc hướng khác).

Phép thử cặp đôi có thể được sử dụng để so sánh hai sản phẩm về sự ưa thích. Các trường hợp khác nhau về cách sử dụng phép thử cặp đôi được nêu trong Hình 1.

CHÚ THÍCH Chỉ có phép thử không cảm quan là được đề cập trong tiêu chuẩn này.

Hình 1 - Các trường hợp khác nhau sử dụng phép thử so sánh cặp đôi

VÍ DỤ 1: (Trường hợp a) Việc sản xuất bánh bích qui đã được điều chỉnh để bánh được giòn hơn. Cần kiểm tra xem việc tăng độ giòn như thế có thể nhận biết được không. Do đó, cần phải kiểm tra sự khác nhau nổi bật để biết sản phẩm mới được cảm nhận là giòn hơn so với sản phẩm thông thường (sản phẩm đối chứng).

VÍ DỤ 2: (Trường hợp b) Nhà sản xuất biết rằng sản phẩm có thể chứa một lượng nhỏ của thành phần làm mất mùi sản phẩm. Do đó nhà sản xuất muốn xác định lượng tối đa có thể chấp nhận được sao cho sự khác nhau về mùi so với sản phẩm đối chứng không chứa thành phần này đủ để cảm nhận được và do đó không có sự đáng tiếc nào xảy ra tiếp theo.