Kính gửi: Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội

Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam nhận được Công văn số 8243/VPCP-QHĐP ngày 10/11/2021 của Văn phòng Chính phủ về việc phối hợp trả lời kiến nghị cử tri gửi đến trước Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, trong đó có nội dung kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, Cà Mau. Nội dung kiến nghị như sau:

Nội dung kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, Cà Mau:

“Theo quy định tại Khoản 3 Điều 13 Luật BHXH năm 2014 thì Ngành BHXH được giao chức năng thanh tra chuyên ngành (TTCN) về đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Hiện nay Chính phủ mới chỉ trao quyền cho cơ quan BHXH dùng lại ở chức năng TTCN về đóng BHXH, BHYT, BHTN, chưa giao chức năng thanh tra chi BHXH, BHYT, BHTN nên nhiệm vụ TTCN còn chưa được đồng bộ và toàn diện, hiệu lực quản lý nhà nước chưa cao, trong khi tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ đã xảy ra ngày càng phức tạp. Kiến nghị bổ sung chức năng TTCN đầy đủ cho ngành BHXH cả thu và chi BHXH, BHYT, BHTN”.

BHXH Việt Nam có ý kiến như sau:

Theo Công văn số 8243/VPCP-QHĐP ngày 10/11/2021 của Văn phòng Chính phủ, đối với nội dung kiến nghị trên được giao cho Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì trả lời, BHXH Việt Nam là cơ quan phối hợp trả lời về nội dung liên quan theo lĩnh vực quản lý. Do đó, BHXH Việt Nam có ý kiến tham gia, làm rõ thêm đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xem xét, tổng hợp trả lời ý kiến kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, Cà Mau, cụ thể một số nội dung sau:

1. Kết quả tích cực khi được giao TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT

Qua đánh giá kết quả 5 năm (2016-2020) ngành BHXH Việt Nam thực hiện TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT (BHXH Việt Nam đã tổ chức đánh giá và có báo cáo gửi Chính phủ và các Bộ, Ngành) cho thấy: Việc giao cơ quan BHXH thực hiện TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT đã có hiệu quả hơn rất nhiều so với trước đây cơ quan BHXH chỉ thực hiện kiểm tra (phát triển đối tượng tham gia tăng nhanh; đảm bảo quyền lợi cho người lao động về thời gian đóng, mức đóng; tăng số thu các quỹ; số tiền nợ BHXH, BHTN, BHYT có tỷ lệ giảm dần qua các năm...); nhận thức của các tổ chức, đơn vị, cá nhân được nâng lên, việc tuân thủ, chấp hành pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT có chuyển biến theo chiều hướng tích cực, lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHTN, BHYT. Cụ thể:

- Bảo vệ quyền lợi cho tổng số 240.645 người lao động (do đơn vị không đóng, đóng thiếu thời gian hoặc đóng thiếu mức đóng), truy đóng về quỹ BHXH, BHTN, BHYT hơn 664 tỷ đồng (bằng 120% về số lao động, bằng 451% về số tiền truy đóng so với số thực hiện kiểm tra giai đoạn 2011-2015).

- Giai đoạn 2010 - 2015 cơ quan BHXH chưa có thẩm quyền xử lý vi phạm nên rất khó khăn khi yêu cầu đơn vị nộp số tiền nợ, kết quả khắc phục nợ còn khiêm tốn. Khi thực hiện chức năng TTCN đóng đã yêu cầu các đơn vị khắc phục nộp số tiền bằng 70% tổng số tiền đơn vị được thanh tra nợ (8.956 tỷ đồng) góp phần giải quyết kịp thời chế độ BHKH, BHTN, BHYT cho người lao động.

- Tổng số nợ/Tổng số phải thu giảm dần trong giai đoạn 2015-2020 (trước năm 2016, thời điểm ngành BHXH Việt Nam chưa được giao thực hiện chức năng TTCN đóng số nợ chiếm tỷ lệ tương đối cao so với tổng số phải thu theo kế hoạch được giao 3.53% (năm 2015); thì đến năm 2019 số nợ đã giảm còn 1,63% giảm 46,2% so với năm 2015. Riêng năm 2020, tỷ lệ nợ chiếm 3,67% nguyên nhân chủ yếu do đại dịch Covid 19 đã tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, dẫn đến nợ BHXH gia tăng), cụ thể:

Đơn vị tính: tỷ đồng.

- Riêng năm 2020, Ủy ban xã hội đã đánh giá kết quả thanh tra, kiểm tra về BHXH của Chính phủ báo cáo (tại Báo cáo số 174/BC-CP) chủ yếu là kết quả do BHXH Việt Nam thực hiện1.

2. Những hạn chế, khó khăn khi cơ quan BHXH chưa được thực hiện TTCN về thanh toán, chi trả, hưởng BHXH BHTN, BHYT

BHXH Việt Nam chưa được giao chức năng TTCN việc thanh toán, chi trả, hưởng các chế độ BHXH, BHTN, BHYT nên khi phát hiện các hành vi sai phạm hoặc có dấu hiệu trục lợi quỹ BHXH, BHTN, BHYT chỉ có thể từ chối thanh toán hoặc yêu cầu hoàn trả về quỹ BHXH, BHTN, BHYT và kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý, tuy nhiên nhiều hành vi vi phạm trong lĩnh vực thanh toán BHXH, BHTN, BHYT đã được cơ quan BHXH phát hiện, kiến nghị nhưng chưa được cơ quan có chức năng xử lý kịp thời.

Mặt khác, tình trạng lợi dụng, lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHTN, BHYT có chiều hướng gia tăng, giá trị lớn; hình thức vi phạm đa dạng, có ý thức chủ quan của con người và tinh vi hơn là nguy cơ chủ yếu ảnh hưởng đến an toàn của quỹ an sinh xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích hợp pháp của đối tượng tham gia, thụ hưởng. Theo đó phải kể đến một số hành vi cụ thể như:

2.1. Về BHXH, BHTN:

- Việc mua bán sổ BHXH; mua bán, cấp khống giấy tờ; làm giả giấy tờ, khai man thời gian công tác; nâng khống mức đóng, gửi đóng, khai khống hồ sơ, kê khai không trung thực... để trục lợi hưởng BHXH, BHTN.

- Giám định hưởng chế độ BHXH.

- Chủ sử dụng lao động cố tình giữ sổ BHXH, giữ tiền ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe để khấu trừ vào số nợ của người lao động.

- Cấp khống Giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH để hưởng chế độ ốm đau; tuyển lao động là phụ nữ mang thai, thực hiện đăng ký đóng BHXH nhưng thực tế không làm việc tại đơn vị để trục lợi BHXH thông qua việc giải quyết hưởng chế độ thai sản khi sinh con...

2.2. Về BHYT:

- Cá nhân: Mượn thẻ BHYT của người khác đi khám bệnh, chữa bệnh (KCB); lạm dụng chính sách thông tuyến để đi KCB nhiều lần tại nhiều cơ sở KCB trong cùng khoảng thời gian...; tập hợp thẻ BHYT để lập khống hồ sơ lấy thuốc BHYT...

- Các cơ sở y tế:

+ Thanh toán chi phí KCB BHYT nhưng chưa đúng, đủ điều kiện về giấy phép hoạt động, phạm vi chuyên môn, chứng chỉ hành nghề, đăng ký thời gian thực hiện...; thanh toán không đúng hạng, đúng tuyến; hạ tuyến chuyên môn kỹ thuật để lợi dụng chính sách thông tuyến KCB; bác sĩ đăng ký KCB ở nhiều nơi, thực hiện chỉ định và thanh toán KCB BHYT trùng thời gian ở nhiều cơ sở; mượn danh để làm việc (thuê chứng chỉ hành nghề).

+ Lợi dụng chính sách xã hội hóa để đặt máy, lạm dụng chỉ định và thanh toán cận lâm sàng (xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh quá mức cần thiết, thậm chí không liên quan đến bệnh lý).

+ Thanh toán tiền giường, tiền khám, dịch vụ kỹ thuật (DVKT), vật tư y tế, thuốc, máu... đã có trong cơ cấu giá; áp sai giá tiền giường, DVKT (áp cao hơn thực tế thực hiện); thanh toán DVKT không thực hiện; tách DVKT để thanh toán; kéo dài ngày giường điều trị, thanh toán tiền giường bất hợp lý (thanh toán giường hồi sức tích cực từ ngày nhập viện đến ngày ra viện)...

+ Thanh toán thuốc đã được thanh toán từ nguồn khác (ngân sách, viện trợ...); đưa vào thanh toán những thuốc chống chỉ định, không đúng giới hạn chỉ định; đưa vào kế hoạch lựa chọn nhà thầu thuốc có giá cao hơn...

+ Thu giá dịch vụ chênh lệch lớn hoặc thu thêm của người bệnh BHYT khoản tiền đã được BHYT thanh toán.

Trước tình trạng nêu trên, rất cần thiết phải chấn chỉnh xử lý kịp thời, tuy nhiên cơ quan BHXH chưa được giao chức năng TTCN về thanh toán, chi trả và việc hưởng chế độ nên khi phát hiện việc lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHTN, BHYT nói trên chỉ có thể yêu cầu đơn vị, người lao động hoàn trả quỹ BHXH, BHTN, BHYT, và kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý. Với nhiệm vụ lớn, phức tạp nhưng không có quyền hạn tương ứng nên rất khó khăn cho cơ quan BHXH trong việc xử lý vi phạm kịp thời chấn chỉnh, phòng ngừa ngăn chặn các vi phạm.

3. Kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, Cà Mau là phù hợp vì:

Một là, theo khoản 1 Điều 93 luật BHXH năm 2014, BHXH Việt Nam là cơ quan Nhà nước thuộc Chính phủ có chức năng tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH, BHYT; tổ chức thu, chi chế độ BHTN; quản lý và sử dụng các quỹ BHXH, BHTN, BHYT. Với vị trí, chức năng, nhiệm vụ này, cơ quan BHXH có những nhiệm vụ, hoạt động mang yếu tố quản lý nhà nước. Hơn thế, là cơ quan quản lý quỹ trực tiếp thực hiện chính sách tại các đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ) và cơ sở KCB nên có nhiều thuận lợi trong giám sát, xử lý ngăn chặn kịp thời các sai phạm tại đơn vị SDLĐ, cơ sở KCB.

Hai là, BHXH Việt Nam được giao quản lý quỹ BHXH, BHYT là 02 trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Mục tiêu quản lý quỹ BHXH, BHYT là đảm bảo an sinh xã hội, đảm bảo cân đối quỹ, đặc biệt là sự cân đối giữa thu và chi theo nguyên tắc đóng - hưởng. Các nội dung nghiệp vụ của ngành BHXH Việt Nam là một chuỗi quản lý lôgic từ khâu thu đóng đến quản lý, sử dụng quỹ và chi trả cho người thụ hưởng, mối quan hệ thu - chi có tác động qua lại với nhau. Để đảm bảo và phát triển nguồn quỹ cần có sự giám sát dòng tiền và được luật hóa với các chế tài đủ mạnh. Vì vậy, có chức năng thanh tra việc thanh toán, chi trả, hưởng các chế độ sẽ làm tăng hiệu quả việc TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT và tăng cường năng lực quản lý, kiểm soát chi đầu ra các quỹ BHXH, BHTN, BHYT; góp phần ngăn chặn, hạn chế tối thiểu các hành vi lạm dụng, trục lợi, hướng tới đảm bảo cân đối quỹ BHXH, BHTN, BHYT.

Ba là, xét dưới góc độ quản lý nhà nước, các cơ quan được giao giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về BHXH, BHTN, BHYT (Ngành Lao động - Thương binh và Xã hội và Ngành Y tế...) thực hiện thanh tra hành chính hoặc TTCN (khi cần thiết); BHXH Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ được giao thực hiện chính sách BHXH, BHTN, BHYT (là nhiệm vụ góp phần giúp Chính phủ thực hiện tốt việc quản lý quỹ BHXH, BHTN, BHYT, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người tham gia, thụ hưởng) nên cần thiết được thực hiện TTCN về BHXH, BHTN, BHYT để kiểm soát việc thu - thanh toán trong phạm vi nhiệm vụ được giao, đảm bảo đúng, đủ, kịp thời quyền lợi của người tham gia và thụ hưởng chính sách.

Bốn là, BHXH Việt Nam có tổ chức bộ máy và lực lượng TTKT đủ tiêu chuẩn, điều kiện, năng lực, kinh nghiệm thực hiện TTCN; có nguồn dữ liệu tập trung để thực hiện nhiệm vụ thanh tra theo lĩnh vực quản lý; khi được giao sẽ đáp ứng ngay nhiệm vụ mà không cần tăng tổ chức, biên chế.

Năm là, việc giao chức năng TTCN về BHXH, BHTN, BHYT cho BHXH Việt Nam không chồng chéo với chức năng quản lý Nhà nước của các Bộ, ngành (Y tế, Lao động - Thương binh và Xã hội...). BHXH Việt Nam chỉ tập trung TTCN thu (thanh tra đóng) và chi quỹ BHXH, BHTN, BHYT. Thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội, y tế, tài chính thực hiện thanh tra hành chính việc chấp hành pháp luật của Ngành BHXH Việt Nam và các đơn vị sử dụng lao động, cơ sở y tế...; đồng thời qua thanh tra hành chính xét thấy cần thiết vẫn có thể căn cứ chức năng quản lý nhà nước để thực hiện TTCN về BHXH, BHTN, BHYT. Thực tiễn phối hợp TTCN giữa BHXH Việt Nam với Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trong 5 năm qua cho thấy đã có sự phối hợp chặt chẽ trong việc định hướng thanh tra, xây dựng và điều hành thực hiện kế hoạch thanh tra hàng năm đảm bảo không chồng chéo về nội dung, phạm vi, đối tượng; thường xuyên có sự hỗ trợ, chia sẻ thông tin, dữ liệu; thống nhất trong chỉ đạo hoạt động TTKT tại các địa phương cả về nội dung, đối tượng, thời gian, đơn vị chủ trì, đơn vị phối hợp để đạt hiệu quả công tác TTKT.

Vì vậy, BHXH Việt Nam thống nhất cao với kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, cử tri tỉnh Cà Mau. Việc giao cho BHXH Việt Nam thực hiện TTCN về việc giải quyết, thanh toán và hưởng BHXH, BHTN, BHYT sẽ là giải pháp hữu hiệu để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh việc gian lận, lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHTN, BHYT; phù hợp, hiệu quả do hệ thống ngành BHXH Việt Nam đã có sẵn lực lượng, cơ sở vật chất, hệ thống dữ liệu tập trung, điều kiện và năng lực để thực hiện nhiệm vụ này (trực tiếp quản lý số liệu, dữ liệu nên dễ phát hiện sai phạm; đồng thời là cơ quan trực tiếp thực hiện nghiệp vụ nên thuận lợi trong theo dõi, đôn đốc việc khắc phục sai phạm của các tổ chức, cá nhân sau thanh tra...).

Trên đây là ý kiến của BHXH Việt Nam đối với kiến nghị của cử tri thành phố Hải Phòng, tỉnh Cà Mau, trân trọng gửi tới Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổng hợp để trả lời cử tri./.