tác phẩm của hàn phi tử

"tác phẩm của hàn phi tử" được hiểu như sau:

Bộ sách mang tính tổng kết, bổ sung, nâng cao các quan điểm, chủ trương, chính sách... và cả chất liệu thực tế lịch sử phản ánh về sự cần thiết phải biết dựa vào pháp luật để cải biến tình hình chính trị - xã hội của một giai đoạn lịch sử của xã hội Trung Quốc kéo dài hơn 500 năm từ Xuân Thu (770 - 476 trước Công nguyên) đến hết Chiến Quốc (475 - 221 trước Công nguyên) được trình bày thành hệ thống trong một tập sách được xem là tác phẩm kinh điển của pháp gia là bộ "Hàn Phi Tử” do Hàn Phi biên soạn.Hàn Phi (280 - 233 trước Công nguyên) - nhà triết học duy vật tiêu biểu cho tư tưởng pháp trị thời cổ đại Trung Quốc. Hàn Phi xuất thân từ quý tộc nước Hàn, từng trình lên vua Hàn biến pháp để nước Hàn trở nên giàu mạnh, nhưng không được dùng, ông lưu vong sang Tần, lúc đầu được trọng dụng, sau bị dèm pha rồi bị giết. Hàn Phi được liệt vào hàng "Bách gia chư tử” nên cũng được tôn vinh là Hàn Phi Tử.Ngay từ thời Xuân Thu, một số học giả khi trở thành chính khách nắm thực quyền trong tay, đã chủ trương dựa vào pháp luật để thực thi đường lối chính trị của mình như Tử sản - Tướng quốc (như Thủ tướng) nước Trịnh đã soạn thảo và công bố Hình thư, Phạm Tuyên Tử ở nước Tần cho đúc Hình đỉnh (đình đồng khắc văn bản luật), Lý Khắc ở nước Ngụy thâu tóm tinh hoa luật lệnh của các nước chư hầu, đã viết bộ pháp kinh gồm 6 quyển và trong số các pháp gia, Thương Ưởng, Tướng quốc nước Tần là người chủ trương và thực hành pháp trị một cách triệt để. Ông thuyết phục được vua Tần thực hiện "biện pháp canh tân" với nội dung táo bạo như dùng người và thưởng phạt cần xét theo tài năng công lao thành tích chứ không xét theo nguồn gốc xuất thân, khuyến khích dân chúng chăm lo tăng gia sản xuất, làm giàu, kiềm chế các hành động lộng quyền của tầng lớp quý tộc... Theo Thương Ưởng, cái gốc của việc từ bỏ chọn gian không gì sâu sắc bằng hình phạt cho nghiêm... Có hình phạt mà vẫn còn có gian tà trộm cướp là hình phạt không nghiêm. Hình phạt không nghiêm là giết kẻ không đáng tội chết, kẻ đáng tội chết lại không giết. Do đó, kẻ đáng bị hình phạt sẽ nhiều hơn. Cho nên người khéo cai trị thì phải trừng trị kẻ bất thiện và khen thưởng người thiện... Hình phạt nghiêm thì dân không dám phạm pháp, cho nên không cần hình phạt mà dân chúng không dám làm điều tội lỗi. Thế là cả nước đều thiện (Hoạch sách). Chọn lọc, tiếp thu, vận dụng, từ những quan niệm, tư tưởng, chủ trương và cả thực tiễn thực thi pháp trị của các xã hội trước mình, Hàn Phi đã đúc kết, bổ sung, phát triển, trình bày chúng ở dạng một học thuyết tương đối hoàn chỉnh về pháp trị.Xuất phát điểm của chủ trương pháp trị của Hàn Phi là thuyết "tình ác” mà ông tiếp thu từ "Tuân Tử”. "Tính ác" được hình dung làm một thuộc tính thuộc bản chất của con người là chỉ lo thoả mãn nhu cầu lợi ích cá nhân vị kỷ. Để quy phục được con người, đưa con người vào trật tự thì phải dùng hình phạt do luật pháp chế định. Hàn Phi chủ trương pháp luật phải công minh, "không xu phụ quyền quý" "hình phạt không tránh đại thân”, "phải phá bỏ thế lực của tư gia quý tộc, đề bạt những kẻ sĩ khiến cho tể tướng đi lên từ châu bộ, mãnh tướng được thăng từ quan ngũ''.Pháp trị của Hàn Phi được ông kết hợp với "thuật trị” được tiếp thu từ Thần Bất Hại là cách dùng những thủ đoạn chế ngự thần dân. "Pháp" và "thuật trị” được Hàn Phi kết hợp tiếp với "thế” trị được tiếp thu từ Thận Đáo là cách nắm vững và phát huy quyền lực thống trị. Chủ trương thi hành pháp nắm lấy thuật và dựa vào thể khiến cho pháp, thuật, thể liên kết chặt chẽ với nhau.Chống lại tư tưởng phục cổ, đề cao quá khứ, coi thời xưa hơn thời nay hoặc là mẫu mực cho thời nay của Nho Gia, với một quan niệm tiến bộ về sự tiến hoá của lịch sử: thời thế đổi thay thì sự việc cũng đổi khác, sự việc đổi khác thì không thể cứ nệ cổ, phục cổ, cứ noi theo nếp cũ Nghiêu Thuấn, ông đề xuất một chủ trương khá nghiệt ngã: cấm chỉ các hoạt động học thuật, thuyết này, thuyết kia mà ông cho là chỉ gây tác dụng xấu cho mọi người, cho xã hội.Ông cho rằng bậc quân chủ anh minh chỉ cần dựa vào pháp lệnh của triều đình là cai trị được thiên hạ.Các pháp quân chính là người thầy của dân chúng.Hàn Phi cực lực bài bác chủ nghĩa nhân trị hoặc “chính trị người hiền tài”, ông cho rằng pháp luật là chủ yếu, điều kiện người là thứ yếu. Trong chương "Dụng nhân", ông viết: Bỏ pháp thuật và cứ theo tâm ý riêng mà cai trị (thi thánh vương như) Nghiêu Thuấn cũng không giữ ngay ngắn được một nước, bỏ hết khuôn tròn, thước vuông mà mù quáng ước lượng theo ý riêng (thì người đóng xe giỏi như Hể Trọng) cũng không làm được một bánh xe... Để cho một vị chúa trung bình giữ pháp luật và những thợ vụng giữ khuôn mẫu thước tấc thì muôn việc không hỏng một...Chủ trương của Hàn Phi và Pháp gia nói chung về mối quan hệ giữa pháp luật và người cầm quyền, thực thi pháp luật rõ ràng có phần cực đoan đưa đến những thái quá trong sử dụng hình phạt, nhất là những hình phạt tàn khốc, xem đó như là cứu cánh của kẻ cầm quyền không được thực tế thừa nhận.