pháp luật tự nhiên

"pháp luật tự nhiên" được hiểu như sau:

Hệ thống pháp luật tồn tại trong tự nhiên một cách vĩnh cửu, xuất phát từ bản lĩnh tự nhiên của  con người, lấy lý trí làm nền tảng, không phục thuộc vào nhà nước, vào các điều kiện kinh tế - xã hội, thể hiện những quy tắc, tiêu chuẩn về công bằng, bác ái, lẽ phải, lương tri, tôn trọng nhân cách, phẩm giá, các quyền con người.Thật ra, pháp luật tự nhiên là mô hình về một kiểu pháp luật có tính lý tưởng thể hiện những ý tưởng của con người đương thời, thường có lập trường đối lập với thứ pháp luật thực định. Vì vậy, trên thực tế, pháp luật tự nhiên  chỉ tồn tại cái trước tác của các nhà tư tưởng của các thời đại. Xét theo nguồn gốc pháp luật tự nhiên, ra đời tương đối sớm, từ thời cổ đại Hi Lạp, La Mã.Người đại diện cho trường phái pháp luật tự nhiên đầu tiên là Aristote (Aristoteles; 384 - 332 trước Công nguyên), ông cho rằng pháp luật phải là sự suy diễn từ sự hài hòa của trật tự tự nhiên. Xixêrông (Ciceron; 106 - 43 trước Công nguyên) trong tác phẩm “về nền cộng hòa" (De republica) đã quan niệm rằng cao hơn pháp luật do con người sáng tạo ra là luật bất biến và vĩnh cửu của tự nhiên. Chính những luật này đã chi phối luật pháp của con người. Grotius (Hugo Grotius; 1583 - 1645) một nhà tư tưởng Hà Lan nổi tiếng, trong tác phẩm “Bàn về luật pháp của chiến tranh và hòa bình” đã đưa ra các luận điểm nổi tiếng về pháp luật tự nhiên. Theo ông, pháp luật tự nhiên và pháp luật thực định cùng tồn tại. Pháp luật tự nhiên xuất phát từ bản tính và lý trí của con người. Thuộc về quy phạm của pháp luật tự nhiên là những hành vi như sự không tơ hào tới tài sản của người khác, trách nhiệm thực hiện lời hứa, bồi thường thiệt hại do mình gây ra, trừng trị kẻ phạm tội... Pháp luật thực định cần phải được xây dựng trên pháp luật tự nhiên. Locke (John Locke; 1632 - 1704) trong tác phẩm “Hai luận thuyết về chính phủ" đã cho rằng trong trạng thái tự nhiên con người có các quyền tự do, bình đẳng và tư hữu. Các quyền này bắt nguồn từ bản chất muôn đời và bất biến của con người và bởi vậy không ai có thể làm thay đổi được chúng. Montesquieu (Charles Louis Montesquieu; 1689 - 1775) cũng quan niệm rằng pháp luật tự nhiên tồn tại trước khi xã hội ra đời. Đó là sự bình đẳng, chung sống hòa bình và khát khao mưu cầu cuộc sống an toàn cho bản thân và mong muốn sống trong cộng đồng. Holbach (Paul Henri Holbach; 1723 - 1789) khẳng định rằng các đạo luật tự nhiên xuất phát từ bản chất con người, chúng quy định những nguyên tắc quan trọng nhất trong các mối quan hệ xã hội. Các quyền tự nhiên là vĩnh cửu, bất biến, chúng cao hơn các đạo luật do con người sáng tạo ra và các đạo luật phải phù hợp với chúng.Tóm lại, theo các nhà pháp luật tự nhiên, các quyền được sống, tự do, an toàn, mưu cầu hạnh phúc, quyền sở hữu tư nhân là các quyền tự nhiên thiêng liêng và bất khả xâm phạm. Luật pháp của nhà nước xây dựng phải phù hợp với pháp luật tự nhiên, phải lấy pháp luật tự nhiên làm cơ sở, nền tảng.