Phân biệt giao dịch vô hiệu do giả tạo và do bị lừa dối

1. Căn cứ pháp lý

Bộ luật dân sự 2005

2. Nội dung tư vấn

Thứ nhất, phân biệt năng lực hành vi dân sự và năng lực pháp luật của pháp nhân

* Năng lực pháp luật của pháp nhân:

Theo quy định tại Điều 86 Bộ luật dân sự 2005:

– Năng lực pháp luật dân sự phát sinh từ thời điểm pháp nhân được thành lập hợp pháp và chấm dứt từ thời điểm chấm dứt pháp nhân. Thời điểm thành lập pháp nhân và thời điểm chấm dứt pháp nhân được xác định theo quy định của pháp luật quy định về thành lập và chấm dứt pháp nhân đó và các quy định tại Điều 85 và 99 Bộ luật dân sự 2005.

* Năng lực hành vi của pháp nhân:

Những quyền, nghĩa vụ dân sự cụ thể, mang tính chủ quan của mỗi pháp nhân phát sinh trên cơ sở năng lực hành vi của mỗi pháp nhân. Mặc dù Bộ luật dân sự không đề cập tới năng lực hành vi của pháp nhân nhưng được hiểu là năng lực hành vi của pháp nhân do người đại diện thực hiện phát sinh, chấm dứt cùng thời điểm phát sinh, chấm dứt năng lực pháp luật, tức là năng lực hành vi tồn tại tương ứng với năng lực pháp luật.

Cụ thể, tại Điều 86 Bộ luật dân sự 2005 có quy định như sau:

Pháp nhân tham gia các giao dịch thông qua người đại diện của pháp nhân. Không phải trong mọi trường hợp, tất cả các thành viên của pháp nhân đều tham gia giao dịch. Mọi hoạt động của pháp nhân được tiến hành thông qua hành vi của người đại diện của pháp nhân; đó là người đại diện theo pháp luật (hay đại diện đương nhiên) và đại diện theo ủy quyền. Hành vi của người đại diện theo pháp luật hoặc người đại diện theo ủy quyền của pháp nhân không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của bản thân cá nhân người đại diện, mà làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của pháp nhân. Người đại diện tham gia các giao dịch nhân danh pháp nhân.

Thứ hai, phân biệt giao dịch dân sự do giả tạo với giao dịch do bị lừa dối, đe dọa.

* Điều 129 Bộ luật dân sự 2005 quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo.

Khi các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác thì giao dịch giả tạo vô hiệu, còn giao dịch bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp giao dịch đó cũng vô hiệu theo quy định của Bộ luật này.

Trong trường hợp xác lập giao dịch giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch đó vô hiệu”.

>>> Luật sư tư vấn pháp luật dân sự qua tổng đài: 024.6294.9155

Giao dịch dân sự giả tạo đặc biệt hơn so với các loại dân sự khác là khi các chủ thể tham gia giao dịch dân sự đều chấp nhận xác lập giao dịch song lại không thể hiện đúng ý chí và mong muốn của bản thân mình (có sự từ nguyện thực hiện giao dịch nhưng không thống nhất ý chí với nhau ).

Ví dụ: A cho B thuê đất giá là 15.000.000 đồng/tháng, tuy nhiên khi tiến hành thủ tục công chứng hợp đồng thuê, B có bảo A là ghi giá bán trên hợp đồng là 5.000.000/tháng đồng để được giảm thuế, và A đã ghi trong hợp đồng giá thuê là 5.000.000 đồng /tháng. Theo ví dụ trên thì hợp đồng cho thuê đất giữa A và B là giao dịch dân sự vô hiệu do trốn tránh nghĩa vụ thuế với Nhà nước.

* Điều 132 Bộ Bộ luật dân sự 2005 quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa.

“Điều 132. Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa

Khi một bên tham gia giao dịch dân sự do bị lừa dối hoặc bị đe dọa thì có quyền yêu cầu Toà án tuyên bố giao dịch dân sự đó là vô hiệu.

Lừa dối trong giao dịch là hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ ba nhằm làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của giao dịch dân sự nên đã xác lập giao dịch đó.

Đe dọa trong giao dịch là hành vi cố ý của một bên hoặc người thứ ba làm cho bên kia buộc phải thực hiện giao dịch nhằm tránh thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản của mình hoặc của cha, mẹ, vợ, chồng, con của mình”.

Lừa dối là hành vi cố ý của một bên nhằm làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của giao dịch nên đã xác lập giao dịch đó. Còn đe dọa là hành vi cố ý của một bên hoặc người thứ ba làm bên kia sợ hãi phải xác lập, thực hiện giao dịch dân sự.

Ví dụ: A bắt cóc con trai của B và yêu cầu B làm hợp đồng tặng cho A 100 triệu đồng, nếu B không làm hợp đồng và không ký thì A sẽ giết con của B. Vì lo lắng cho tính mạng con trai, B đã lập và ký hợp đồng tặng cho A 100 triệu đồng và đưa tiền cho A. Theo ví dụ trên thì giao dịch giữa A và B vô hiệu do A đe dọa B.