hiệu lực hồi tố

"hiệu lực hồi tố" được hiểu như sau:

Hiệu lực ngược về trước của một văn bản pháp luật trước cả ngày văn bản pháp luật đó được ban hành, tức là các quy định của văn bản pháp luật đó được áp dụng đối với cả những hành vi, sự kiện đã xảy ra trước ngày văn bản pháp luật đó được ban hành.Nhìn từ phía Nhà nước - chủ thể có quyền ban hành pháp luật có hiệu lực bắt buộc thi hành đối với mọi người cũng như nhìn từ phía các thành viên xã hội - những chủ thể có nghĩa vụ chấp hành pháp luật, xét về mặt thời gian, một văn bản pháp luật được ban hành bắt đầu có hiệu lực thi hành từ bao giờ, tức từ mốc thời gian nào là vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt.Qua cách thức xác định mốc thời gian, tức là từ thời điểm mà một văn bản quy phạm pháp luật được ban hành bắt đầu có hiệu lực, nhất là các văn bản quy phạm pháp luật trực tiếp liên quan, có quan hệ đến các quyền tự do, dân chủ của công dân, có thể hình dung ra bản chất nhân dân, thuộc tính dân chủ của một hệ thống pháp luật, cũng là của một chế độ chính trị, nhà nước.Trong các xã hội dân chủ, thông thường văn bản quy phạm pháp luật bắt đầu có hiệu lực thi hành kể từ ngày văn bản đó được công bố, được đăng Công báo hoặc được xác định ngay trong văn bản pháp luật đó và thường là ở một thời điểm muộn hơn. Bộ luật tố tụng hình sự được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ tư thông qua ngày 26.11.2003, nhưng theo Nghị quyết về việc thi hành Bộ luật tố tụng hình sự được thông qua cũng tại kỳ họp trên thì hiệu lực thi hành bắt đầu từ ngày 01.7.2004. Nói một cách ngắn gọn, hiệu lực pháp luật của một văn bản pháp luật là trở về sau, từ ngày hoặc sau ngày văn bản được thông qua, ban hành, công bố, đăng Công báo...Tuy nhiên, trong những trường hợp cá biệt và như Điều 76 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định: chỉ trong những trường hợp thật cần thiết, văn bản quy phạm pháp luật mới được quy định hiệu lực ngược về trước và không được quy định hiệu lực ngược về trước trong các trường hợpsau đây: 1) Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý; 2) Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn.Đây là một nguyên tắc có tính nguyên lý của một hệ thống pháp luật dân chủ theo tinh thần xây dựng Nhà nước pháp quyền, có tầm quan trọng đặc biệt, vì nó trực tiếp góp phần tạo lập một trật tự pháp luật đủ độ tin cậy, bảo đảm xác lập một tâm lý xã hội vững tin vào tư cách hợp pháp của hành vi của mỗi chủ thể quan hệ pháp luật, tạo thế ổn định, vững chắc của cả hệ thống quan hệ xã hội được mọi người tham gia, giải tỏa tâm trạng bất an, nghi ngại, thấp thỏm, đưa lại sự tin tưởng vào ngày mai của các chủ thể quan hệ pháp luật.Hai bộ luật lớn của Nhà nước ta - Bộ luật dân sự và Bộ luật hình sự tương thích với lĩnh vực quan hệ xã hội được điều chỉnh, đều có những quy định riêng, rạch ròi về vận dụng nguyên tắc này:“Bộ luật dân sự được áp dụng đối với quan hệ dân sự được xác lập từ ngày Bộ luật này có hiệu lực. Bộ luật dân sự cũng được áp dụng đối với các quan hệ dân sự được xác lập trước ngày Bộ luật này có hiệu lực, nếu được luật, nghị quyết của Quốc hội quy định”. Trong lĩnh vực pháp luật hình sự, Điều 7 Bộ luật hình sự năm 1999 quy định:“1. Điều luật được áp dụng đối với một hành vi phạm tội là điều luật đang có hiệu lực thi hành tại thời điểm mà hành vi phạm tội được thực hiện.2. Điều luật quy định một tội phạm mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng mới hoặc hạn chế phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và các quy định khác không có lợi cho người phạm tội, thì không được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.3. Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và các quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành”.Theo pháp luật hiện hành của Việt Nam, hiệu lực hồi tố (hiệu lực trở về trước của văn bản quy phạm pháp luật) được quy định tại Điều 152 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 do Quốc hội khóa 13 ban hành ngày 22 tháng 6 năm 2015.